Halife Mutasım kimdir?

V. Abbasi Halifesi Harun er Reşid’in oğlu olan Mutasım 29 Ekim 795 yılında Bağdat’da dünyaya gelmiştir. Halife Memun’un ölümünden sonra Türklerin desteğini alan kardeşi Mutasım Hilafet makamına geçti. Gerçek adı Ebû İshak Muhammed olan Mutassım, halife olduktan sonra el-Mutasım Billah unvanını almıştır. Annesi Marida adlı cariyedir. Eğitime başladığı zaman babasını kızdırdığından dolayı çöle gönderilerek eğitimine tahsiline son verildiği ve bunun sonucu olarak okuma yazmasının oldukça zayıf ve hatta ümmi olduğu belirtilmektedir.

Gençlik yılları, kardeşleri Emin ile Memun’un hilafet mücadelelerine rastlanmış olan Mutassım hiçbir hadiseye katılmamıştır. Mutasım’ın ilk resmi görevi 816 yılında yaptığı hac emirliğidir. Mutasım, kardeşi Memun’un halife olmasından sonra siyasi olaylardan uzak durmayı tercih etmiştir. Ancak bazı isyanlar başlayınca Mutasım bu olaylarla mücadele etmek için görevlendirildi. Mutasım’ın gönderdiği birlikler bir başarı elde edemiyorlardı. Bundan dolayı Halife Memun kardeşine, bizzat Mısır’a giderek isyanları bastırmasını emretmiştir. 830 yılının sonlarına doğru Mısır’a giden Mutasım kısa zamanda isyanı bastırarak Mısır’a döndü.

Mutasım döneminde iç güvenliği bozan bazı küçük isyanlarda olmuştu. Mutasım’ın Bağdat’a dönmesinden kısa bir zaman sonra Cibal, Hemedan, İsfehan ve civar bölgelerin halkından kalabalık bir grup Hurremiye’ye intisap ederek isyan etmişler. Memun döneminin önemli komutanlarından birisi olan İshak b. İbrahim b.Mus’ab, Cibal bölgesine Vali olarak tayin edilerek isyanın bastırılmasında görevlendirildi. Mutasım’ın Halifeliğinin ikinci yılı , başlarında Hüseyin b. Ali soyundan gelen Muhammed b. Kasım da, Horasan’ın Talikan şehrinde isyan etti. Mutasım’a Horasan Valisi Abdullah b. Tahir’i isyanı bastırması için görevlendirdi. Abdullah b.Tahir, Muhammed’in üzerine yürüdü. Muhammed yakalanarak Bağdat’a getirildi ve orada özel bir hapishaneye atıldı.
Mutasım döneminde Zot’lar isyan etmişlerdi. Bunlar Sasanilerin İran Hükümdarlığı döneminde birkaç yüzyıl önce Hindistan’dan İran’a göç etmiş olan tuhaf bir kavimdi. Mutasım’ın halifeliği döneminde geniş çaplı ölçüde bir isyan başlattılar. Mutasım nihayet 825 yılında bu isyanı da başarıyla bastırdı.

Murtasım döneminde yabancı paralı askerler çağrılarak dini, siyasi ve ailevi olaylara karışmış Arap ve Acemlere karşı Türk, Slav ve Berberilerden meydana gelen bir askeri birlik oluşturulmuştur. Mutasım halife olur olmaz devletin kuvvetini Türklerle muhafaza etmeye çalışmıştır. Bunun nedeni annesinin Türk oluşuna ve bundan dolayı Türklere yakınlık duyuşuna bağlanmıştır. Türklere böylece ilk defa İslam Tarihine girmiş oldular.

Halife zayıflamayınca Türk muhafız kuvvetleri kontrol edilemez bir duruma geldi. Saray entrikalarına karışmaya başladılar. Bu dönemde Abbasi ordularında hizmet gören Türk ve Berberi askerlerine karşı Bağdat halkının düşmanlık göstermesinden dolayı başkent Bağdat’tan Samarra’ya taşınmıştır.

Mutasım dönemindeki önemli olaylarda bir diğeri de Bâbek isyanının bastırılmasıdır. Mutasım’ın Bağdat’a dönmesinden kısa bir süre sonra Cibal, Hamedan ve İsfahan bölgeleri halkından kalabalık bir grup Bâbek tarafına geçerek yağmalamaya ve çapulculuk yapmaya başladılar. 833 yılı sonlarında İshak b. İbrahim b. Mus’ab idaresinde gönderilen bir ordu adı isyanı kısa zamanda bastırdı. Halife Mutasım Bâbek isyanını bastırması için büyük bir ordu hazırladı. Kurtuluş umudunu yitiren Bâbek, zaman kazanmak bahanesiyle bizzat halifenin imza edeceği bir amanname geldiği takdirde teslim olacağını bildirdi. Komutan Afşin, Bâbek’in bu isteğini kabul etti. Ancak Bâbek kaçmayı başarmıştır. Afşin’in gönderdiği küçük bir birlik Bâbek’i yakaladı. Afşin Bâbek’i Samarre’ye getirdi. Bâbek mutasımın huzuruna getirerek idam ettirildi.

Mutasim’in hilafeti sırasında Abbasi imparatorluğunun bölünmesi hızlandı. Irak ve Suriye Arap olarak karakterini korudu. Horasan ve kuzey doğu gittikçe İranlı karakteri almaya başladı. Memun’un ünlü generali Tahir, çocukları ve ahvadı yarı özerk Tahiriler devleti olarak Horasan, Fergana, Herat ve Maveraünnehir eyaletleri valiliklerini ellerine aldılar.

Bizanslılara karşı Anadolu’da karada başarı elde edemeyen Mutasım 842 yılında 400 küçük kadırga tipi gemiden oluşan büyük bir donanmayı Suriye kıyılardan Bizans sahillerine hücum etmek üzere gönderdi. Fakat yola çıkan donanma büyük bir fırtınaya tutuldu ve hemen hemen tüm gemileri parçalanıp battı. Mutasım’ın donanmasının bu felaketinden haberi olmadı. 21 Ekim 841 tarihinde hastalanıp 5 Ocak 842 tarihinde vefat etmiştir.