Halifelik nedir?

Halifelik ya da Hilafet İslami yönetim biçimine verilen addır. Halife ise Hilafet makamı temsil edeni kişidir. Aynı zamanda Hz. Muhammed’den sonra Müslümanlar’ın yönetimini sağlayan makamdır. Halife ise etimolojik olarak incelendiğinde hak kazandığı için adaletle Allah’ı temsil eden kişi manasına gelmektedir. Peygamberimiz Hz Muhammed İslam dünyasının lideriydi. Hz. Muhammed (sav)’in vefatından sonra İslam devletinin bir lidere ihtiyacı vardı. Bu sebeple ilk halife olan Hz. Ebu Bekir (ra)’den itibaren Halifeliğin kaldırılmasına kadar geçen süre içerisinde tam olarak 102 lider bu görevi yerine getirmeye çalışmıştır. Dört halife dönemi (4),Emeviler dönemi (14), Abbasiler dönemi (37), Memluklar dönemi (18), Osmanlı devleti dönemi (28), Türkiye Cumhuriyeti döneminde ise (1) olmak üzere toplam 102 halife İslam dünyasının liderliğini yapmıştır.

Dört Halife Dönemi: 632-661 yılları arasında Raşid Halife ünvanı verilen ve bu konuda herkesin fikir birliğine sahip olduğu Hazreti Ebû Bekir, Hazreti Ömer, Hazreti Osman ve Hazreti Ali (ra)dir. Bu muhterem zatlar, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (sav)’in en sadık, en adil, en cömert halifeleridir. Dört halife dönemi yaklaşık olarak 30 yıl kadar devam etmiştir ve bu dönemde fethedilen yerler ve Müslüman olan insanlar, daha sonraki dönemlerde yani Emevi, Abbasi, Karahanlılar, Selçuklular ve Osmanlılar döneminde fethedilen ve Müslümanlığı kabul eden insanların sayısına eşittir.

Daha Hz. Muhammed vefat etmeden önce Müslümanların dünyasal problemlerini çözecek, dinsel birliğini sağlayacak ve koruyacak bir makama ihtiyaç olduğu ortaya çıkmıştı. Ancak Hz Muhammed bu konuda açık ve net bir yol çizmemişti. Peygamber efendimizin 632 yılında ölümünden sonra İslam dünyasının ileri gelenleri toplanarak Hz. Muhammed’in peygamberlik görevleri dışında kalan işlerini yerine getirmek üzere Hz. Ebubekir’i halife seçtiler. Hz. Ebubekir de kendinden sonra halife olarak adaleti ile tanınan Hz. Ömer’i önerdi. Hz. Ömer ise raklı bir yol izleyerek bir seçiciler kurulu yani bir şura oluşturarak kendinden sonraki halifenin seçimini bu kurulun kararına bıraktı. Hz. Osman bu yöntemle halife olarak seçilmiştir.

Halifelik genel olarak Müslümanların Sünnî olan tarafının temsilcisi olarak kabul edilmiştir. Şiîler ise büyük ölçüde Sünnî hilafet yönetimi altında yaşamlarını sürdürseler de Halife’yi lider olarak kabul etmemişlerdir. Halifeler devletin yönetim işlerini büyük ölçüde danışmaya dayalı olarak yerine getirmeye çalışmışlardır. Tek başlarına karar vermemişlerdir. Bu anlamıyla teokratik değil dünyevî bir özellik göstermektedir.
Halife, Hz Muhammed’den sonra İslam toplumunda ileri gelenlerin seçimiyle seçildiği halde Halifeliğin Emevilere geçmesiyle değişikliğe uğramıştır. Tam olarak saltanat şekline dönüşmüştür. Hz. Muaviye’den sonra oğlu Yezid halife olmuştur. Abbasi Hanedanı’ndan gelen halifelerin 10. yüzyılda güçlerini kaybetmelerine kadar devlet başkanı görevini yerine getiren halifeler, bu dönemde siyasi gücün yerel hükümdarların eline geçmesinden sonra yalnız dini lider veya İslami toplulukların onursal lideri olarak varlıklarını sürdürmüşlerdir. Abbasiler zamanında Bağdat’ta oturan halife, Moğolların 1258 yılında Bağdat’ı yağmalamaları neticesinde Mısır’a Memluk himayesine girmiştir. 16. yüzyılın başında Yavuz Sultan Selim’in Mısır seferi neticesinde Memluklar’a son vermesiyle birlikte halifelik İstanbul’a taşınmıştır.Bu dönemde Osmanlı Hanedanı’na geçen halifelik, 3 Mart 1924 tarihinde rejim değiştiren Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından laikliğe aykırı bulunarak kaldırılmıştır.