Hanımeli nasıl yetiştirilir?
“Hanımeligiller” familyasından, güzel çiçekli bir bitki olan hanımeli bitkisinin bitkibilimdeki adı, LONİCERA CAPRİFOLİUM’dur. Bitkinin cins adı olan “lonicera” sözcüğü, Alman bitkibilimci Adam Lonitzer’in adından gelmektedir. Caprifolium sözcüğü Latince’de “keçi” demek olan “capra” ile “yaprak” manasına gelen “folium” sözcüklerinin birleşmesinden meydana gelmiştir. “Keçi yaprağı” anlamına gelmektedir. Hanımelinin yaprakları, keçilerin çok sevdiği bir yiyecek olmasından dolayı böyle bir tür adı ortaya çıkmıştır.
Türkçe’deki “hanımeli” adı bu bitkinin çiçeklerinin şekli nedeniyle verilmiş bir addır. Hanımeli çiçeği patlayıp açılmadan önce, parmak şeklinde pembe ve zarif uzantılar şekline sahiptir. İnce parmaklı zarif bir eli andırması nedeniyle “hanımeli” adı verilmiştir.
Hanımeli, kumlu ve yumuşak topraklı bölgelerde yetişen, 3 metreden 6 metreye kadar uzayabilen bir bitkidir. Genel yapısı bakımından, birbirlerine sarılarak yükselen birkaç ana dala sahip ağaççık ya da tırmanıcı bir çalıdır. Yaprakları karşılıklı dizili ve 4 – 5 cm uzunluğunda, uzunca, sapsız yapraklar olup kışın dökülürler.
Hanımeli bitkisinin anavatanı, Avrupa ve Asya olarak kabul edilir. Ormanlık alanlarda, orman kenarlarında, kumlu topraklarda yetişir.
Tüm dünyada ve İstanbul’da yaygın olarak tanınan mis kokulu hanımeli güzel kokulu olduğu için çok sevilir. Sarmaşık gibi gelişme gösterir. Ulaşabildiği dalların çevresine sarılır, metrelerce uzar ve gider. Kışın yaprakları dökülen bir bitkidir. Hanımeli türünün bazı çeşitleri yalnızca ilkbaharda, bazıları ise ilkbahardan sonbahara kadar aralıksız olarak çiçek açarlar. Yetiştirme şartlarına ve güneş alma konumuna göre çiçek açma olgunluğuna erişmesi farklılık göstermektedir. Bol güneşli bir yerde küçük bir fidanı yetiştirilmeye başlamışsa sonbahara kadar bir metreden fazla büyümüş dallanıp budaklanmışsa gelecek yıl başlarında çiçek açması muhtemeldir. Diğer durumlarda, çiçek açabilecek olgunluğa erişmesi ortalama 3 – 4 yılı bulmaktadır. Bol güneş çiçek açmasında çok daha önemlidir.
Hanımeli 4.5 pH (orta asitli) topraktan 8 pH (az kireçli) topraklara kadar fazla killi ya da fazla kumlu olan her toprakta kolaylıkla yaşayabilir. Çiçekleri ve yaprakları küçük ve hafif olduğu için besin takviyesine ihtiyaç duymaz. Aşırı güneşli alanlarda yetişebildiği halde yarı gölgeli bahçelerde çok daha iyi yetişmektedir. Fazla gölge ise hanımelinin güneşe ulaşmak için çok fazla uzamasına ve bu gelişimden dolayı çiçek açmamasına neden olmaktadır. Kapalı yerleri sevmeyen bir bitki olan hanımeli hem havasız ve hem fazla sıcak olan yerlerde gelişmez. Açık havada olması daha iyi gelişir.
Balkon ve teraslardaki saksılarda yetiştirilebilir. Hanımeli normal bir ihtiyaca göre, toprak kurudukça sulanabilir. Hanımeli ilkbahardan sonbahara kadar devamlı olarak çiçeklenebilen bir türdense toprağı biraz kuruyunca hemen sulanmalıdır.
Sonbahara kadar çiçek açmaya devam edenler hanımeli türleri sonbahar sonunda, yaprakları bozulup dökülürken budama yapılmalıdır. En geç kış mevsiminin sonuna kadar budama yapılması gerekir. İlkbaharda uyandığında budama yapmak hanımelinin ölmesine yol açabilir. Ayrıca budama yapıldığında çiçeklenme potansiyelini bir yıl için epey azaltacaktır. Sadece ilkbaharda çiçek açan hanımeli türlerini çiçekler solduktan sonra budamak daha uygundur. Böylece bütün yaz boyunca bol bol dallanırlar gelecek baharda ise normalden daha çok çiçek açarlar.
Yaz aylarında hanımelinin yapraklı olgun bir dalını alınır ve direkt toprağa dikilip beklenir. Toprak sağlıklı temiz bir bahçenin toprağı ise hanımelinin köklenmemesi için hiçbir neden yoktur. Vazoya koymak için koparılan çiçekli dallardan bile köklendirip çoğaltabilir. Vazoda çiçekler solunca dalı toprağa dikilir. Bir dalı koparmadan, o dalın bir kısmını toprağa gömmek gerekmektedir. Birkaç haftada bitki köklenir. Sonra sökülür ve köklenmiş kısmı kesilip ayrıldıktan sonra istenilen yere dikilir.
Hanımelinin en büyük zararlıları beyaz kanatlı minik bitler, bembeyaz pamuk topları gibi oluşumlar yapan bitler ve gözle görülemeyecek kadar oldukça küçük olan örümcek parazitlerdir. Havalar ısındığı zaman hanımeli yapraklarının altlarında çoğalır ve yaprakları kuruturlar. Bunlardan kurtulmanın yöntemi yapraklara her akşam ve sabah bol bol su püskürtmektir. Bu parazitler kuru ve sıcak ortamlarda yaşayabilirler. Toprak ıslak olduğu halde aşırı sulama yapmak yapraklarda çeşitli hastalıklara neden olur.