Hayali ihracat nedir, nasıl yapılır?
Ülkemizdeki döviz girdisinin en fazlası ihracattan sağlanır. Oldukça yüksek olan ihracat tutarının ne kadarının hayali ihracat olduğunu söylemek biraz güçtür. 1999 yılında yapılan bir değerlendirmede 456 trilyon lira tutan KDV iadesinin, 21,3 trilyon lirası incelendiğinde, 8 trilyon lirasının yersiz olduğu belirlenmiştir. İncelenen bu tutara göre KDV iadesinin % 37,6 kadarının hayali ihracat tutarı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Fakat yapılan incelemelerin şaibeli firmalar nezdinde yapılması, sonuçların doğruluğunu engellemektedir. Buna rağmen hayali ihracat tutarının oldukça fazla olduğu söylenebilir. Ülkemizdeki her ihracatçıya hayali ihracatçı demek mümkün değildir. Bu ihracatı baltalayan, ekonomiye zarar veren bir düşünce olur. Hayali ihracatın bir olgu olduğu kabul edilmeli, bunun giderek arttığı görülmeli, nedenleri ve önlemleri üzerinde durulmalıdır.
KDV iadesinin nedeni
Bir tüketim vergisi olan KDV vergisinde nihai vergi yükü tüketicinin üzerindedir. Bu yüzden toptancı ve perakendeciler, imalatçılar, ithalatçılar ve diğer vergi mükellefleri gerçekleştirdikleri vergiye tabiye işlemlerde hesapladıkları KDV ile aynı dönemde yüklendikleri KDV’yi indirerek vergi yükünden kurtulur. Bu hesaplamada aradaki fark vergi dairesine ödenmelidir. Mükellefler bununla yükümlüdür. Arada olan fark menfi olursa, indirilemeyen tutar daha sonraki döneme devreder. Fakat ihracattaki mal ve hizmetin tüketicileri yurtdışında olduğu için, vergileme varış ülkesinde yapılmalıdır. Bu destinasyon ilkesi yani varış ülkesinde vergilendirme olarak anılır. Avrupa Topluluğunda bu benimsenmiştir. İthalat burada KDV ‘ye tabi, ihracat KDV ‘den istisnadır. Mal ve hizmetin çıkış ülkesinde vergilendirilmesi, varış ülkesinde ise istisnasıdır. Bunun uygulaması olmadığından, teoride kalan bir ilkedir. Ülkemizdeki KDV uygulamasında destinasyon ilkesi benimsenmiştir. Uluslararası rekabetin bir gereği olan uygulama, aynı mal ve hizmetleri üreterek ihraç eden KDV istisnası uygulayan ülkelere göre rekabet eşitsizliğine neden olur düşüncesine uygundur. Bu nedenle ihracat KDV ‘den arındırılır. Bu yasal düzenleme KDVK ‘nun 32. maddesinde hükme bağlanmıştır. Buna göre ihracatta önce indirim mekanizması işletilir. Tüm bunlara rağmen indirilmeyen KDV olursa, bu mükellefe nakden iade edilir.
Hayali ihracatın amacı
Hayalin ihracatın çok sayıda amacı olabilir. Bu işlemle bazen fazla sayıda sonuca ulaşılabilir. Bu sonuçlar genellikle;
- Haksız yere KDV iadesinin alınması
- Kayıt dışı parayla kara para aklama
- Teşvikli yatırımlarda ihracat şartının yerine getirilmesi için
- Düşük faizli olan ihracat kredilerinden yararlanmak
- Dâhili işleme belgesiyle getirilen malların yurt içinde satılması
- İhracat kaydıyla alınan malların yurt içinde satılması
Hayali ihracatın işleyişi ve tarafları
Hayali ihracatta ilk olarak bir organizatör vardır. Bu ticaret erbabı olan ihracatçıdır. Bazen sadece hayali ihracata yönelik organizasyon kurulmaktadır. Bazen gerçek bir ihracat vardır, ilave olarak hayali ihracat yapılır. Fakat hayali ihracat yapmak isteyen çok sayıda paravan şirket kurmaktadır. Şirketler menfaat için organizasyonda bulunan kişiler tarafından kurulur. Tescil edilen şirketlerin vergi dairesi kaydı yapılır, matbaada fatura gibi belgeler basılır, kaşeler yaptırılır. Faaliyeti varmış gibi KDV beyannamesi verilir. Bu şekilde her şey kanuna uygun görünür. Şirketler birbirine mal satıyor gibi fatura düzenler, ancak çek, senet ya da banka hesabı ortada yoktur. Sadece kasa hesabı çalışır. Bu zincir oldukça uzundur ve en son halka ise paravanın ihracat şirketi olur.
Hayali ihracat 3 farklı şekilde olur. İlkinde ortada hiç mal yoktur ve fiili ihracat bulunmamaktadır. Fakat gümrük beyannamesinde bu olmayan mal ihraç ediliyormuş gibi gösterilir. Diğer şekilde gümrük beyannamesinde bulunan ihraç mal fazla gösterilir. Diğer türlü hayali ihracatta ise, malın değeri çok fazla bedelde gösterilir. Değersiz mallar değerli mal ihraç ediliyormuş gibi gösterilir.
Gümrük beyannamesi mevzuat uyarınca doldurulur ve ilgili ihracatçı birliğine onaylatılır, ardından gümrük idaresine beyan edilir. Bu şekilde gümrük idaresi onayı sayesinde ihracat gerçekleşir. Bu işlemlerde gümrükte memur, şef, muayene memuru ya da üst düzey personelden birinin yaralanması gerekir. Ayrıca dış ticaret müsteşarlığından bir kişide işlerin kolay yürütülmesi için ayarlanır. Hayali mallar için, sevk irsaliyesini verecek olan nakliye firması da bulunmalıdır. İhracatçı firmanın tasdikini yapan, KDV iadesinin raporunu yazan ve alt firmalara teyit verecek olan yeminli mali müşavirler bulunur. En son olarak vergi iadesinin alınacağı vergi dairesine gidilir ve KDV iade raporu verilmektedir. Vergi dairesinde de işleri hızlandıracak, fazla kurcalamayan elemanlara ihtiyaç vardır. Bu sayede yapılan işlemler tamamlanır ve haksız KDV iadesi alınır ve soygun gerçekleştirilmiş olur.