Helal gıda nedir?

Helal Arapça bir kelimedir. Yasal, meşru, geçerli olan manasına gelir. Onun karşıtı olan haram kelimesi ise yasal olmayan, gayrımeşru, geçersiz olan manasındadır. Yemek ve tüketmek için bir yiyecek maddesi geldiği zaman helal şartı, her Müslüman’ın standart sınırıdır. Çok az istisnalar ile, tüm saf ve temiz şeyler helal kılınmıştır.

Allah (c.c.) Kuran-ı Kerim’de Müslümanlara ve bütün insanlara aolan şeyleri yemelerini emretmiştir. Bu mesajı bildiren pek çok ayetin arasında yer alan birkaç ayet meali şöyledir:
“Ey İnsanlar ! Yeryüzünde bulunan gıdaların güzel ve temiz olanlarından yiyin, şeytanın peşine düşmeyin, zira şeytan sizin apaçık bir düşmanınızdır.” (2/168)
“Ey İman edenler! Size verdiğimiz rızıkların iyilerinden yiyin, eğer siz gerçekten yalnız Allah’a kulluk ediyorsanız, O’na şükrediniz.” (2/172)
“Allah’ın size helâl ve temiz olarak verdiği rızıklardan yiyin ve kendisine iman etmiş bulunduğunuz Allah’tan korkun.” (5 /88)
Aşağıdaki gıda maddeleri kesin helal olarak kabul edilmiştir.
1- İnek,koyun deve ve keçi sütü
2- Bal
3- Balık
4- Sarhoşluk vermeyen bitkiler
5- Taze veya tabii olarak dondurulmuş meyveler
6- Yer fıstığı, antep fıstığı, fındık, ceviz gibi kabuklu ve reçineli meyveler
7- Buğday, arpa, pirinç, çavdar, yulaf gibi taneli gıdalar.
Helal gıda; çiftlikten çatala tamamen İslâmî kurallara uygun olarak hazırlanmış olan gıdayı ifade etmektedir. Daha geniş bir ifade ile helal gıda; bitkisel, hayvansal, kimyasal veya mikrobiyal kaynaklı olsun, gıda ürünlerinin; hammadde, katkı maddeleri, işlem yardımcı maddeleri, bileşenleri, işleme metodları, işletme koşulları ve hatta ambalajlarının İslâmî kurallara uygunluğunun bir ifadesidir.
Helal sertifikalama, muteber, ehil ve tarafsız olan bir kurumun, üretimi denetlemesini, helal standartlarla uygunluk içerisinde üretimin yapıldığını teyit etmesini ve buna bağlı olarak, onaylanmış bir belge vermesini kapsamaktadır. Helal sertifikalama, Müslüman tüketici için, kabul edilebilir gıdanın ve tüketilebilir ürünün üretilmesi için gereklidir.

İslâm’dan önceki İlahî dinlerin tahrif olmamış hallerinde bile helal gıda konusunun geçtiğini düşünecek olursak bu konunun önemi daha çok idrak edilecektir. Kutsal kitabımız Kur’an-ı Kerim’de bu konuda birçok ayet vardır, helal gıda kavramının ilk insan ile birlikte var olduğunu söylemek kesinlikle yanlış olmaz. Musevi’lerin titizlikle uyguladığı Koşer standartları ve sertifikasyonu, tahrif olmuş Tevrat’ta da helal gıda konusunun önemli bir yeri olduğunun en önemli işaretidir.

Osmanlılarda tahirdir damgasının kullanılmasından söz edilmesi somut örnekleri ile ilgili kesin bilgi olmasa da sertifikalandırma bağlamındaki uygulamaların ilki olarak değerlendirilebilir. Osmanlılardaki bu çalışmaların temeli ise Peygamber Efendimizin uygulamalarına ve Hz. Ömer tarafından kurulan “Hisbe Teşkilatı”na dayanmaktadır.

Gerek helal gıda arayışının artması ve gerekse pazar payının iştah kabartan mevcut yapısı, helal gıda konusunun uluslararası düzeyde ele alınmasına sebep olmuştur. Bir yandan uluslararası helal kodeksi çalışmaları devam ederken diğer yandan standardizasyon ve sertifikasyon ile ilgili uygulamalar ve tartışmalar sürmektedir. Bununla birlikte bazı ülkeler kendi içlerinde sivil toplum kuruşlu faaliyet şeklinde helal gıda standardizasyonu ve sertifikasyonu çalışmalarını yürütmekte, uluslararası kalite kuruluşları da gerekli sertifikasyonu yapmaktadır.

Türkiye’de helal gıda çalışmaları; Gimdes’in ulusal ve uluslararası çalışmalarına ve diğer sivil toplum örgütlerinin faaliyetlerine TSE’nin de eklenmesi suretiyle devlet ve dernek düzeyinde sürmektedir. Gimdes 2005 yılından beri helal gıda konusunda bazı çalışmalar yürütmektedir. Öncelikle bu konuda bilincin oluşması amacı ile çeşitli yayınlar yapmış, daha sonra 2009 yılında ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından akredite edilerek sertifikasyona başlamıştır. Ülkemizde birçok uluslararası sempozyumlar ve fuarlar düzenlemiştir. Ulusal ve uluslararası birçok kuruluşa üye olan Gimdes helal gıda standardı yayınlayarak sertifika programı düzenlemiştir. Bu çalışmalar Türkiye’de bir ilk olması bakımından büyük bir öneme sahiptir.

Helal gıda, TSE’nin 4 Temmuz 2011 tarihinde sertifikasyonuna başlaması ile kamusal bir kimliğe kavuşmuştur. Malezya; helal gıda sertifikasyonu yapmış olan ilk ülkedir. Malezya’da helal gıda çalışmaları devlet kuruluşu JAKIM tarafından yürütülmekte olup uluslararası ölçekte sertifikasyon yapmaktadır.

Codex Alimentarius’un “Helal” ibaresi kullanımının genel ilkeleri kodeksi 1997 yılında yayınlanmıştır. Burada helal gıda tanımının yanında uyulması gereken ilkeler açıklanmıştır.