Hicviye türü nedir, özellikleri nelerdir?
Klasik edebiyatımızda hicviye türü; kişilerin veya toplumların eksik, gülünç, kötü, kusurlu yönlerini mizahi bir dille ortaya koyan manzum yazılardır. Hiciv söyleyen ya da yazan kimselere heccav veya hecagu denilmiştir. Bu türde eserlerin tamamı da hicviye olarak adlandırılmıştır.
Hicviyenin daha kolay anlaşılması için kendisini aynı zamanda medhiyenin zıttı olarak da kısaca tanımlayabiliriz. Ancak öyle ki methiyelerde nasıl bir gerçeklik payı veya bir diğer adıyla realite aranmıyorsa, bu özellik hicviyelerde de aranmaz. Hicviye türünün amacı yalnız ve yalnızca insan davranışlarının düzeltilmesidir. Bu türün merkezinde tamamen insan ve insana dair kusurlar vardır.
Türk edebiyatında kimi zaman taşlama kimi zaman ise yergi biçiminde karşımıza çıkan hiciv türü, bizim edebiyatımıza tamamen Arap kültüründen geçmiş olup klasik Türk edebiyatı çerçevesinde vücut bulmuştur. Gelişimine baktığımızda Türk edebiyatındaki ilk örnekleri manzum olmakla beraber; nazım şekli açısından ele aldığımızda ise kaside, kıt’a, terkib-i bend tarzında yazıldığını görmek mümkündür.
İlerleyen yıllar içerisinde ise baktığımızda hicviye yazma geleneğinin Türk edebiyatında devam ettiğini hatta bir tür olarak kendine yer bulduğunu görmemiz mümkündür. Öyle ki Tanzimat Edebiyatı dönemi içerisinde başta Namık Kemal ve Ziya Paşa olmak üzere, Tanzimat Edebiyatından sonra da çeşitli pek çok şair ve yazar tarafından bu türde eserler verildiğini görürüz.
Ancak hicviye türünün gelmiş geçmiş en büyük temsilcisi Nef’i olarak kabul edilmekte olup kendisi klasik Türk edebiyatı şairleri arasında yer alır. Nef’i o denli sivri dilli bir şairdir ki ne yazık ki ölümü de dilinden olmuştur. Kendisine hicviye yazmasını istemeyen bir paşanın bu ricasını başta kabul eden, daha sonra ise kararından dönüp ona hicviye yazan Nef’i öldürülmüştür. ”Can çıkar huy çıkmaz” sözü de o günden bugüne değin ulaşmıştır.
Hicviye türünde verilen eserlerden bazılarını sayacak olursak;
- Harname – Şeyhi
- Şikayetname – Fuzuli
- Terkib-i Bend – Bağdatlı Ruhi
- Siham-ı Kaza – Nef’i
- Hırrename – Kani
- Mihnet-i Keşan – İzzet Molla