Hükümet sistemleri nelerdir?
Hükümet sistemleri kendi içerisinde iki ana kısma ayrılır.
1. Kuvvetler Birliği Sistemleri
- Meclis Hükümeti Sistemi
- Mutlak Monarşi veya Diktatörlük
2. Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri
- Başbakanlık Sistemi
- Parlamenter Sistem
- Yarı Başkanlık Sistemi
Kuvvetler (Güçler, Erkler) Ayrılığı İlkesi: Yasama, yürütme ve yargı fonksiyonlarının farklı organlar tarafından yerine getirilmesidir.
1. KUVVETLER BİRLİĞİ SİSTEMLERİ
a. Meclis Hükümeti Sistemi
Yasama ve yürütme kuvvetleri Yasama Organında toplanır. 1921 Anayasasında Meclis Hükümetli Sistemi benimsenmiştir
b. Mutlak Monarşi ve Diktatörlük
Yasama ve yürütme kuvvetlerinin bir kişide birleşmesidir.
2. KUVVETLER AYRILIĞI SİSTEMLERİ
a. Başkanlık Sistemi
Kuvvetlerin birbirinden kesin ve katı biçimde ayrıldığı sistemdir.
b. Parlamenter Sistem
Kuvvetler ayrılığı ilkesinin esnek bir biçimde uygulandığı, yasama ile yürütmenin tam olarak bağımsız olmadığı bir sistemdir. Yasama ile yürütme kuvvetlerinin işbirliği esastır. Yürütme Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulundan oluşur. Cumhurbaşkanı, yasama organına karşı sorumsuzdur ve tarafsız bir kişidir. Bakanlar Kurulu, yasama organına karşı sorumludur. Yasama ve yürütme organları birbirlerinin hukuksal varlıklarına son verebilirler. Yasama organı, güvensizlik oyu ile Bakanlar Kurulunu görevden alabilir. Meclis, Bakanlar kurulunu denetleme ve düşürme yetkisine sahiptir. Yürütme de belli şartlar altında meclisi feshedebilir. Cumhurbaşkanı 45 gün içinde Bakanlar Kurulu kurulamazsa dilerse meclis seçimlerini yenileyebilir.
Parlamenter Rejimin Vazgeçilmez 3 Unsuru;
- Tarafsız bir Devlet Başkanının varlığı
- Yasamanın, güvenmediği Bakanlar Kurulunu düşürebilmesi
- Koşulları oluştuğunda Cumhurbaşkanının parlamento seçimlerini yenilemesi
c. Yarı Başkanlık Sistemi
Bu sistemin sahip olduğu belli başlı temel özellikler şunlardır:
- Yürütme yetkisi devlet başkanına aittir.
- Başbakan başkanlığında bir Bakanlar Kurulu vardır ve bu kurul parlamentoya karşı sorumludur. Ancak Başbaşkan aynı zamanda Cumhurbaşkanına da sorumludur.
- Bakanlık ile parlamento üyeliği bağdaşmaz. Yani, bakan olan parlamento üyesinin milletvekilliği düşer.
- Cumhurbaşkanı halk tarafından seçilir.
- Cumhurbaşkanı parlamentoyu fesh etme yetkisine sahiptir.
- Başbakanı ve bakanları Cumhurbaşkanı atar. Parlamento, Cumhurbaşkanını görevden düşüremez.