Hükümette güvenoyu ne demektir?

Ülkemizde bir hükümetin kurulduktan sonra görevini yapmaya başlaması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin desteğini alması gerekir. Hükümetin alacağı bu destek güvenoyu olarak tanımlanır. Bir anlamda güvenoyu, hükümetin devleti yönetip yönetemeyeceği konusunda parlamentoda bulunan diğer parlamenterlerin buna güven duyup duymadığını ölçecek olan bir tür oylamadır.

Fakat güvenoyu sadece yeni kurulacak olan hükümetlerde yapılan bir oylama değildir. Güvenoyu aynı zamanda iki durumda gerekli olabilir. Bunlardan ilki Bakanlar Kurulu’nun ilk kurulduğu zaman söz konusu olan güvenoyudur. Başbakanın Bakanlar Kurulu’nu Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunması ve meclisten güvenoyu talebinde bulunması gerekir. Eğer bu şekilde güvenoyu alınamadığında, Bakanlar Kurulu görevine başlayamaz. İkinci durumda ise Bakanlar Kurulunun çalışmaya devam ettiği sırada talep edilecek olan güvenoyudur. Bu güvenoyu talebinin çeşitli sebepleri olabilir. Hükümetin istikrarı devam etmediğinde, ülkede yaşanan mevcut sorunlar hükümeti zayıflatmışsa, yeniden bir seçime ihtiyaç olduğu düşünüldüğünde, oldukça kritik bir durumun yaşanması halinde meclisten yeniden güvenoyu talep edilebilir.

Yeni kurulmuş hükümetlerdeki güvenoyu süreci

Anayasamıza göre Cumhurbaşkanımız Başbakanı milletvekillerinin arasından atar. Başbakan ise bakanları ya meclisteki milletvekillerinin arasından seçer ya da milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olup, milletvekili olmayan kişilerin arasından bakanları seçer. Bu şekilde başbakanın oluşturduğu bu bakanlar listesi Cumhurbaşkanı tarafından onaylandığı takdirde hükümet kurulur.

Kurulan yeni hükümetin Türkiye Büyük Millet Meclisinden güvenoyu alması gerekir. Çünkü parlamentodan güvenoyunu alamayan hükümet görevinde kalamaz. Bu yüzden Bakanlar Kurulunun tam listesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulur. Bakanlar Kurulunun programı ise, atanma tarihinden sonra en çok bir hafta içinde Millet Meclisinde okunur. Programın okunmasından sonra, sıra güvenoyuna gelir. Programın okunmasının ardından iki tam gün sonrada güvenoyu görüşmeleri başlar. Bu görüşmelerin bitmesinden bir gün sonra güven oylaması yapılır.

Görev sırasında güvenoyu süreci

Başbakanın gerekli görmesi halinde, Bakanlar Kurulu ile görüşmenin ardından, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nden güven talep edebilir. Bu talebin TBMM’ye bildirilmesinden sonra bir tam gün geçmediği zaman görüşme yapılamaz. Görüşmelerin bitmesinden sonra da bir tam gün geçmediği zaman bu oya konulamaz. Güven talebinin reddi için üye tam sayısının salt çoğunluğunun olması gerekir.

Güvenoyu hakkında bilinmesi gereken konular

Eğer Bakanlar Kurulu güvenoyu aldığı takdirde, bu oylamanın ardından 3 ay geçmedikçe güvensizlik önergesi verilemez.

Bir güvensizlik önergesinin reddedilmesi halinde, yine 3 ay geçmeden yeni bir güvensizlik önergesi verilemez.

Başbakan güvenoyu alamadığı takdirde, güven isteği reddedildiğinde ya da güvensizlik önergesinin kabul edilmesi halinde, bu durumdaki Başbakan Cumhurbaşkanı’na istifasını sunmalıdır.

Kritik bir durumda her zaman Başbakan ve Bakanlar Kurulu güvenoyuna ihtiyaç duyabilir. Parlamentodan güvenoyu alarak hükümetin siyasi meşruiyeti yeniden tazelenmiş olur.

Eğer geçici Bakanlar Kurulu kurulmuş olursa, bu durumda Bakanlar Kurulu için güvenoyuna başvurulmaz. Geçici süreli hükümet görevini yerine getirir.