İklim nedir?

Bir bölgedeki değişken hava şartları o bölgenin iklimini ifade etmektedir. Dünyanın bir çok yerinde hava şartları sadece yıl içerisinde değil bir yıldan diğer yıla kadar ciddi değişiklikler gösterebilmektedir. Bu yüzden iklim konusunda doğru yargıya vardıracak sonuçların güvenilir olabilmesi için hava durumunun yani yağış miktarı, sıcaklık, rüzgar, hava basıncı ve nem oranının asgari 30 yıl boyunca her gün ölçülmesi icap eder.
Binlerce yıl önce Eski Yunanlılar, ekvatora yakın olan bölgelerin daha sıcak, kutuplara yakın bölgelerin ise daha soğuk , arada kalan yerlerin ise daha ılıman olduğunun farkındaydılar. Dünyamızın “soğuk kuşa”, ılıman kuşak”, sıcak kuşak” gibi kabaca üç iklim bölgesine ayrılmış olması o çağlardan kalma bir ayrımdır. Bu terimler günümüzde de çoğu zaman kullanılmaktadır. Oysa aynı kuşaktaki bütün bölgelerin iklimi aynı olmadığı gibi geniş alanlara yayılmış olan ülkelerde bile bölgeler arasında büyük iklim farklılıkları görülmektedir. Bu farklılığı ortaya koyan ve dünyadaki değişik iklim şartlarından sorumlu olan üç ana faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden biri enlemdir. Çünkü ancak güneş ışınlarını dik olarak alabilen enlemlere Güneş’in ısısı yoğun bir şekilde ulaşabilir. Bu enlemler ekvatorun kuzeyinde olup yengeç dönencesi ile oğlak dönencesi arasında bulunmaktadır. Ve mart ayında yeniden ekvatorun üzerinden geçerek yengeç dönencesine doğru ilerler.

Güneş’in iki sınır arasında gidip geliyormuş gibi göründüğü bu dönenceler arasındaki bölgelere veya tropik kuşağa güneş ışınları öğle saatinde tam dik olarak gelmektedir. Ama dönencelerden güneye veya kuzeye doğru uzaklaştıkça güneş ışınları giderek eğikleştiğinden dolayı yeryüzüne ulaşan ısı da azalmaktadır. Örneğin, ekvatorun kuzeyinde bulunan Türkiye, Güneş ısısını hiçbir zaman Sri Lanka kadar alamaz.

İklim farklılıklarının ikinci nedeni bir yerin okyanuslara ve kıtalara göre konumu dur. Örneğin kuzey yarımküredeki kıtaların batı kıyıları ile güney yarımküredeki kıtaların doğu kıyıları, karaların iç kesimlerinden ve karşı konumundaki kıyılardan daha ılıman iklimlidir. Çünkü bu kıyılar, daha sıcak olan geniş okyanusların üzerinden geçerken ısınan rüzgârlara açıktır.

Okyanusların sadece rüzgarlar aracılığı ile değil dolaysız olarak da iklimi yumuşatıcı bir etkisi bulunmaktadır. Geç ısınıp geç soğuyan bu büyük su kütlesi sebebi ile okyanusların kıyılarında hatta kıyıdan yüzlerce kilometre içerilere kadar uzanan bölgelerde kışlar daha sıcak, yazlar daha serin geçmektedir.

Bazı ülkelerde sıcak okyanus akıntılarının etkisi ile kışlar beklenmedik bir şekilde ılık geçer, örneğin Gulf Stream ile Kuzey Atlas Okyanusu Akıntısını’nın Avrupa’nın Kuzeybatısındaki iklim şartları üzerinde böyle bir etkisi mevcuttur. Buna mukabil bazı kıyı bölgelerinde yazların son derece serin geçmesinin sebebi soğuk okyanus akıntılarıdır. Örneğin, Güney Amerika’daki Şili ve Peru kıyılarını yalayan Peru Akıntısı bu etkiyi göstermektedir.
Bir yerin denize yakın ya da uzak oluşu sadece sıcaklığı değil yağış miktarını da etkilemektedir. Çünkü bulutlardaki su buharının dolayısı ile yeryüzüne düşmekte olan yağmurun ana kaynağı okyanus sularının buharlaşmasıdır.. Eğer bir ülkede rüzgarlar genellikle denizden karaya doğru esiyorsa yağışlar büyük ihtimal ile kıyı kesimlerinde yoğunlaşacak ve iç bölgelere gidildikçe azalacaktır.

İklim farklılıklarının bir diğer sebebi yüksekliktir.Yükseklik sıcaklık ve yağışı etkiler.Güneş ışınları Dünyanın yüzeyini ısıtır, ancak içinden geçtiği havayı fazla ısıtamaz.Havayı asıl ısıtan Güneşin ısısını emen yeryüzüdür.Bu neden dolayı atmosferin alt katmanları üst katmanlarından her zaman daha sıcak olur.