İktisat bilim midir?

“İktisat”, yani daha yaygın bilinen adı ile “ekonomi“, genellikle sık tartışmaların odağı bir alandır. Bu tartışmaların ilki kavramın tanımı üzerinedir. Tek bir iktisat tanımı duymak neredeyse imkansız gibidir. Her iktisatçı, iktisadı, kendi iktisadi görüşü çerçevesinde açıklar; Adam Smith’in “iktisat tanımı” ile “Marx”‘ın iktisat tanımının, ya da Robbins’in tanımının aynı olmasının beklenememesi gibi. Bu nedenle, iktisatın bilim dalı olup olmadığı da çoğu zaman bir tartışma konusu olur; “tanımı dahi standart olmayan bir dal nasıl olur da bilim dalı olabilir?” endişesi ile.

Öncelikle iktisadı, genel geçer şekli ile tanımlamak gerekirse; iktisat; kıt kaynaklar ile maksimum fayda etme amacına yönelik sistemleri irdeleyen bir bilim dalıdır. İrdelenen sistemlerden kasıt ise ağırlıklı olarak, üretim, tüketim, bölüşüm/ dağılım, ticaret gibi süreçlerdir.

İktisat bir bilim dalıdır, zira bunun aksini iddia etmek de pek mümkün değildir. Hatta, iktisat, son dönemde deneysel bir bilim dalı olmaya doğru da ilerlemektedir. Madem bir bilim dalı, neden bilim dalı olduğunu kabul ettirmekte iktisat zorlanıyor? Çünkü, iktisadın felsefik, ahlaki, moraliteye dayalı bazı varsayımları mevcuttur. Bu varsayımların olağanüstü değişkenliği alınan sonuçlara da yansıdığından, bilim kavramının özü ile çelişmeler söz konusu olabilmektedir. Bu sebeple de, iktisat özellikle son dönemlerde, bu tarz varsayımlarından uzaklaşmaya, daha deneysel bir bilim dalı olmaya doğru hızla ilerlemektedir. Bu ilerlemenin bilimdeki karşılığı da yeni bir tanım olan “Deneysel İktisat” şeklinde oluşturulmuştur. “Deneysel iktisat” ile kastedilen ise; kontrollü bir ortamda, iktisadi bileşenler arasındaki ilişkinin, toplanan veriler ve yapılan analizler ile irdelenip, değerlendirilmesidir. Peki kontrollü ortam, iktisat söz konusu olduğunda, neyi ifade eder? Buradaki kontrollü ortam, her bilim dalında olduğu gibi ilk tercih olan laboratuvar ortamıdır. İktisat bilim dalı geçerli olduğunda ise, laboratuvar; kapalı bir mekan; yeterince sayıda bilgisayar ve eşliklerinde bir ana bilgisayar; hesaplamaları yapmaya, verileri girmeye hazır denekler yani insanlar; bilgisayarların ve deneklerin birbirinden bağımsız şekilde hareket ettiği bir alt yapı ile oluşturulmuş ortamdır.