İlk uygarlıklar nelerdir?

İnsanlık tarihinin başlangıcına dair geçmişe gidilerek ilk uygarlıkların peşine düşmek, modern arkeoloji ve tarih bilimi için pek de kolay bir uğraş olmadığından tarihsel gelişim sürecinden “bilinen” medeniyet tarihi şeklinde bahsedilir. İnsanoğlunun dünya yaşamıyla nasıl tanıştığı kişinin dünya görüşüne göre tamamen öznel bir konu olduğundan ilk uygarlığın da kimler tarafından, ne zaman ve nerede kurulduğu da bakış açısında göre değişmektedir. Tarih biliminde ilk kaynak yazılı metinler olduğundan, uygarlık tarihinin başlangıcının araştırılmasında da baz alınan günümüze ulaşan en eski yazılı ifadelerdir. Medeniyetlerin beşiği olarak adlandırılan Mezopotamya coğrafyasının en eski medeniyetlerinden olan Sümerler, pek çok tarihçi tarafından etkin bir biçimde dili ve yazılı ifadeyi kullanan ilk uygarlıktır. Yazıyı kesin olarak Sümerlerin bulduğunu söylemek mümkün olmasa da, bu hala nereden geldiği tartışılan uygarlığın birçok alanda öncü olduğu ve kendinden sonra gelen uygarlıkları da medeniyet anlamında beslediği bir gerçektir.

Sümerler dışında Akad, Asur ve Babil uygarlıklarının da bilinen insanlık tarihinin en eski ve önemli medeniyetleri olduğu söylenebilir. Bunun haricinde Çin uygarlığının da günümüzden binlerce yıl öncesinde gerek edebiyat gerekse de doğa bilimleri üzerinde son derece kapsamlı çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Orta Amerika uygarlıklarıyla ilgili tarihsel kayıtların ise Amerika Kıtası’nın keşfinin ardından Avrupa devletlerin sömürgecilik faaliyetleri sebebiyle büyük zarar görmesi, ilk uygarlıklar arayışında Amerikan toplumlarıyla ilgili bilgilerin kısıtlı olmasına neden olmaktadır. Günümüzde pek çok tarihçi ve araştırmacı, Yeni Dünya uygarlıklarının dünyanın geri kalanından bağımsız olarak geliştiğine ve ilk uygarlıkların tohumunu attığına dair görüşler bildirmektedir.

Mezopotamya topraklarının “bilinen” en eski okur yazar uygarlığa ev sahipliği yapması, genel olarak ilk uygarlık tohumlarının da bu coğrafyada atıldığının düşünülmesine sebep olmuştur. Sümerler ve Aramiler gibi önemli uygarlıklar kadar Babil, Asur ve Akad medeniyetlerinin de büyük önem kazandığı bu coğrafyada Eski Mısır’dan bahsetmemek de mümkün değildir. Eski dünyanın 7 harikasından günümüzde hala ayakta kalmayı sürdüren tek yapı olan piramitlerin mimarı Mısırlılar; astronomiden matematiğe, tıptan yazıya pek çok alanda oldukça gelişmiş bir uygarlıktır. Zamanı saatlere ve saatleri de 60’ar dakikalık dilimlere ayıran ilk insanlar olarak bilinen Sümerlerin ise uygarlık mirasına yaptığı katkı, tahmin edilenden de büyüktür. Ayrıca astronomi ve özellikle mistisizm üzerine yaptığı çalışmalarla birçok araştırmacının hakkında hala kitaplar yazdığı Babiller de oldukça önemli uygarlıklar arasında yer almaktadır.