İnsan hakları nedir?
21. yüzyılın başlarında iken dünya siyasetinin en önemli konularından biri de insan hakları konusudur. 1789 yılından itibaren bu hususta bir ç.ok eser yazılmış ve bu konu yapılmış olan uluslar arası çalışmalarda önemli bir yer tutmuştur.
İkinci Dünya Savaşı 1945yılında bittikten sonra 1945 yılında Birleşmiş Milletler (BM) ana sözleşmesi’nin başlangıç bölümünde direk yer almış olan bir konudur. Bunun daha geliştirilmiş şekli 1948 yılında “İnsan hakları Evrensel Bildirgesi” belgesinde 30 madde olarak belirlenmiştir. 1950 yılının Kasım ayında da Avrupa Konseyi’nde Avrupa İnsan Hakları sözleşmesi imzalanarak 1953 yılında yürürlüğe girmiştir.
Yine 1966 yılında “Ekonomik, Sosyal, Kültürel Haklar Sözleşmesi” ile “Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi imzalanmıştır. Türkiye bu iki sözleşmeye sonraki yıllarda imza atmıştır. Yine 1961 yılında Avrupa’da İtalya’nın Torino şehrinde “Avrupa Sosyal Şartı” imzalanıp 1965 yılında yürürlüğe girmiştir. Bu belgelerden anlaşılacağı gibi insan hakları konusu tek bir belgede yer almamıştır. Defalarca uluslar arası sözleşmelere konu olmuştur. Sayıları 20’yi bulmuş olan sözleşmeler ana hatları ile şu konuları ihtiva etmektedir:
1- Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar
2- Medeni ve siyasal haklar
3- Siyasal haklara katılım
4- Irk ayrımının önlenmesi
5- Kadınlara karşı her türlü ayrımın önlenmesi
6- Harp suçları ve insanlığa karşı işlenen suçlarda zaman aşımının geçerli olamayacağı
7- Kölelik
8- Köle ticareti
9- İşkencelerin önlenmesi
10- İnsanlık dışı ve aşağılayıcı muamelenin önlenmesi
11- Vatanı olmayan bireylerin durumu, mültecilerin hukiki durumları
12- Kadınların siyasal hakları
13- Evlilikte rıza ve yaş
Adı geçen bu belgeler çeşitli zamanlarda ortaya çıkmış olup, imzalanmış ve çeşitli katılımlar olmuştur. Ülkelere göre değişen tarihlerde yayımlanmıştır.
Birleşmiş Milletler’in yanı sıra Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği devletleri insan hakları konusunda verdikleri önemi yoğunlaştırmışlardır. Avrupa Birliği’ne üye kabulünden ülkelerin insan hakları konusundaki durumları önceliğe sahiptir. İnsan hakları konusu 21. yüzyılda gelişmekle birlikte bazı uyuşmazlıkların da devletler arasında ortaya çıktığı görülmektedir.
Bir yandan hukuksal düzenlemeler yapılırken diğer yandan da bazı organ ve kurumlarında ortaya çıktığını görmekteyiz. Günümüzde Avrupa Konseyi’nin eskiden beri varlığını devam ettiren İnsan hakları Mahkemesi hala varlığını devam ettirmektedir.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, Avrupa Konseyi’ne üye olan devletlerin vatandaşlarının hükümetlere karşı sorunlarına bakmaktadır. Mahkeme hükümeti suçlu bulur ise tazminata mahkum edebilmektedir. Ancak başvuru bireylerin öncelikle kendi ülkesinin ya da yaşamakta olduğu ülkenin bütün kanuni yollarını tüketmiş olmasından sonra yapılmakta ve kabul edilmektedir. Mahkeme Strazburg’da bulunmaktadır.
Birleşmiş Milletler’e ait bu tarz bir mahkeme yoktur. Bunun yerine yargımla yapamayan yılda sadece bir kez toplanan Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu faaliyet göstermektedir. Yine Irk Ayrımcılığını Kaldırma Komisyonu, Ekonomik ve Sosyal ve Kültürel Haklar Komisyonu, Kadınlara Karşı Ayrımcılığı Kaldırma Komisyonu, Çocuk hakları Komisyonu gibi komisyonlar insan hakları konusunda faaliyet göstermektedir. 1995 yılında Pekin’de ilk BM Kadın Konferansı büyük destek görerek yapılmış, bunu 5 yıl sonra New York toplantısı yapılmıştır.
Siyasal haklar alanında da kadınların eşitsiz halde kaldıkları bir diğer alan olarak belirtilmiş ve kadınların parlamentolarda yeterince yer alamadıkları ifade edilmiştir. Dünyada insan hakları ile bağdaşmayan bir diğer önemli konu da ırkçılık olup bir takım Avrupa ülkeleri insan hakları şampiyonu pozunda iseler de oralarda ırkçılığın, yabancı insanlara karşı düşmanlığın ve benzer aşırı hareketlerin geliştiği görülmektedir.
Şu an devam etmekte olan İsrail’in Filistin’i işgali olayında insan haklarıyla zerre kadar bağdaşmayacak bir vahşet söz konusu. Gerek çocuk haklarına, gerek insanların yaşam haklarına, kadın haklarına aykırı bir durum yaşanmaktadır.