İş sözleşmesinin unsurları ve türleri nelerdir?

İş sözleşmesi, karşılıklı iki tarafın aralarında kurduğu iş sözleşmesidir. Taraflardan biri, iş edimini işyerine bağlı olarak ifa etmeyi, diğer taraf ise bunun karşılığı olan ücreti ödemeyi kabul etmektedir. İş sözleşmesinin kurulması için gerçekleşmesi gereken üç unsur vardır.
• İş unsuru; iş sözleşmesinin tarafı olan işçi, işveren için bir iş yapacaktır. Bu iş temizlik, yük taşıma, nakliye işi gibi üst düzey meslek tecrübesi ve donanım gerektirmeyeceği gibi, doktorluk, mimarlık, mühendislik hizmetleri gibi üst düzeyde eğitim ve bilgi gerektiren bir iş olabilir. Bazen de marangoz veya tamirat gibi mesleki tecrübe de isteyebilir. İşçinin fiziksel veya fikren iş yapmasının önemi yoktur.
• Ücret unsuru; yapılan işin karşılığı mutlaka ücret ödenerek olmalıdır. Gönüllü çalışmak gibi ücret karşılığı olmayan işlerde, iş sözleşmesi kurulamaz.
• Bağımlılık unsuru; işçi, yerine getirdiği işi yaparken, işverenin emir ve talimatlarına uygun olarak yerine getirmelidir. İşini yerine getirirken de, işverenin vereceği malzemelerle, işini gerçekleştirmelidir.
İş sözleşmelerinin birçok türü vardır. Sürekli ve süreksiz iş sözleşmeleri, zaman bakımından farklılık gösterir. Bir ay dönemi içerisinde 30 günden az olacaklar işler, süreksiz iş, daha uzun vadedeki işler ise, sürekli iştir. Bir yerin tamiratı, boyası gibi işler, süreksiz iştir.
Belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri, tarih bakımından önemlidir. Bir işin gerçekleşmesi belirli bir dönemi kapsıyorsa, iş bitimi için bir tarih belirlenmişse, bu belirli süreli iş sözleşmesidir. Sadece altı aylık sürecek yazlık işler, dönemlik çalışmalar bu sözleşmeyi kapsar. Başlangıcı belirli, bitimi belirsiz ise, belirsiz süreli yani daimi iş sözleşmesinden bahsedilmektedir.
İşçinin haftalık çalışma süreleri üzerinden yapılan sözleşmeler tam süreli iş sözleşmesi kapsamına girer. İşçinin haftalık çalışma süresi, diğer işçilere kıyasla belirli bir oranda kısıntılıysa, bu işçinin sözleşmesi, kısmi süreli iş sözleşmesi kapsamında yer almaktadır.
Yazılı ve geçerli bir sözleşme ile işçiye ihtiyaç duyulacağı anda işini yerine getireceğinin taahhüdünü veren işçi, çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi anlaşması yapmaktadır. Hafta ve ay gibi belirli zaman dilimleri belirlenmediği takdirde, haftalık çalışma süresi 20 saat olarak kararlaştırılmış sayılır. Bu da işçinin, günlük olarak en az 4 saat çalıştırılması gerektiğini belirtir.
İş sözleşmesi kurulurken, taraflar bir deneme süresinden geçebilir. Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir. Toplu iş sözleşmelerinde, taraflar anlaşırsa bu süre 4 aya çıkartılabilir. Bu süre içinde taraflar anlaşamazsa, tazminat ödemeden ve süre vermeden, sözleşmeyi fesih edebilirler.
Takım sözleşmesi ile oluşturulan iş sözleşmelerinde, birçok kişiden meydana gelen bir takımı temsilen, içlerinden bir kişinin “takım kılavuzu” sıfatıyla, işverenle yaptığı sözleşmedir. Bu sözleşmelerin mutlaka yazılı yapılması gerekir. Sözleşmede, iş yapacak kişilerin, tek tek kimlikleri ve alacakları ücret ayrı ayrı gösterilmelidir.