İş zekası nedir?

Son yıllarda küresel ekonomilerde özellikle genç yatırımcılar için düzenlenen seminerlerde giderek daha da fazla bahsedilen “iş zekası”; teoriler, işletim, modern teknoloji, metodoloji, bilgi işlem, inovasyon gibi oldukça geniş kavramları bünyesinde barındıran bir kavramdır. İngilizce “Business Intelligence” olarak ifade edildiği için ülkemizde de BI şeklinde kısaltması kullanılan iş zekası, her fırsatın değerlendirilmesi ve alınan riskle uzun vadede elde edilecek kazancın ilk günden kıyaslanabilmesi gibi oldukça zor konuları içerir. İş hayatında şansa yer olmadığına inanan ve her insanın inatçılığı ve motivasyonuyla kendi şansını kendisinin yarattığına dair görüşlerin de dahil olduğu iş zekası kavramı, bilginin ticari açıdan yarar sağlayacak eylemlere dönüştürülebilmesi yeteneğidir. Modern çağda bilgiye ulaşma imkanları artarken ve bilgiye ulaşmak çok hızlı bir hal alırken yine de insanoğlunun giderek daha da bilgisiz hale gelmesi, iş hayatında bilgi kadar bilginin hangi amaçla kullanılması gerektiğinin de önem kazanmasına neden olmuştur.

İş zekası tanımı firma sahiplerinin şirketlerine kazanç sağlayacak tüyoları almasından çok daha geniş bir anlam bütünlüğüne sahiptir. Alınan tüyoların %100 doğru olduğundan emin olunması halinde bir işletme sahibi bu tüyoyu değerlendirerek 1 birim kazanç sağlarken, aynı tüyoyu alarak bu bilgiyi daha efektif bir şekilde değerlendiren bir başka kişi 10 birim kazan elde edebilmektedir. Stratejik hamlelerin doğru taktikler izlenerek yapılmasını içerdiği için bünyesinde “risk” kavramını da barındıran bu konu, kişinin iş hayatında aldığı riski asgari seviyeye indirgeyerek azami kazanç sağlamasına yardımcı olan tüm düşünce ve eylemleri içermektedir. Modern dünyada iş hayatının belkemiği haline gelen bilgisayarlar ve bu bilgisayarların firmalar için yararlı olmasını sağlayan bilgisayar yazılımları iş zekası konusunda da firma sahiplerine pratik çözümler sunmayı vaat etmektedir. Böylece iş zekasına sanal zeka da dahil olmakta ve yazılımlar sayesinde firma sahiplerinin iş zekasını daha verimli şekilde kullanabilmesi amaçlanmaktadır.

Yazılım şirketlerinin son dönemde büyük bir kazanç kapısı olarak gördüğü iş zekası programları ya da popüler tabirle BI yazılımları, firma sahiplerine analiz ve raporlama konusunda pratiklik sunduğunu ve bu şekilde firmanın karlılık oranını artıracak kararların alınmasına destek olduğunu iddia etmektedir. Muhasebeden faturalamaya, müşteri takibinden ticari verilerin işlenmesi ile depolanmasına birçok konuda işletmelere destek veren bu yazılımların aslında bireysel olarak alınması gereken kararların sorumluluğunu azalttığını söylemek pek de mümkün değildir. İnovasyon sürecinde kararlarının arkasında duran ve sanal verilerden ziyade “hislerine güvenen” pek çok ticaret insanı hala aldığı riskler doğrultusunda firmalarının başarı merdivenlerini koşar adımlarla çıkmasını sağlamaktadır.