İsmail Hakkı Uzunçarşılı kimdir?
Özellikle Osmanlı Devletine ait araştırmalarıyla tanınan ünlü tarihçi İsmail Hakkı Uzunçarşılı İstanbul’da 1888 yılında doğdu. Babası ticarede iştigal eden Uzunçarşdı Mehmet Latif Bey, annesi Ratibe Hanım idi. Tarihi dokuyu muhafaza etmiş, her sokağı geçmişin, büyük bir medeniyetin izlerini taşıyan bir çevrede büyüdü. Uzunçarşılı, İlkokulu evlerinin yakınındaki Bahariye İplikhane, ilk mektebinde tamamladı. Daha sonra ailesi tarafından dönemin gözde okullarından ve gelecek vaat ettiğine inanılan askeri okula gönderildi. Soğukçeşme Askeri Rüştiyesi’ni bitirdikten sonra babasının rızasını alarak askeri eğitimi yarıda bıraktı ve Mehmet Fuat Köprülü, Orhan Seyfi Orhon, Süheyl Ünver, Muhsin Ertuğrul, Nihat Sami Banarlı, Remzi Oğuz Arık, Falih Rıfkı Atay ve Refik Koraltan’m da gittiği Mercan İdadisi’ne gitti. Sonra da Darülfünun Edebiyat Fakültesine kaydoldu.
Uzunçarşılı 1912 yılında Dârülfünûn’un Edebiyat bölümünden mezun oldu. 1912 Kütahya İdadisinde (Lisesi) yılında tarih, coğrafya öğretmenliğine başladı. Burada kaldığı 8 yıl boyunca şehrin tarihini inceledi. Kütahya Yunanlılar tarafından işgal edilince, Eskişehir, Ankara ve daha sonra da Kastamonu’ya yerleşti.Kastamonu’da çıkan Açık Söz gazetesine çıkan yazılarla adını duyurdu.Bu gazetedeki ilk yazısı Tosyalı Ebubekir Ratıp Efendi ile ilgilidir. Kastamonu için önemli şahıslardan birisi olan Ratıp Efendi ile ilgili arşivden yeni belgeler buldukça yazıya ekledi. Daha sonra tarih araştırmalı yazılarını 1922 yılında çıkan Doğu dergisinde yayınlamaya devam etti.Kastamonu Lisesi öğretmenlik yaptıktan sonra 1922 yılında Balıkesir Lise Müdürlüğüne getirildi. Yeni görev yeri olan Balıkesir’e giden Uzunçarşılı burada Çandarlı ailesinden Emine Safiye Hanım ile evlendi. Kütahya ve Kastamonu’da yaptığı gibi burada da yerel tarihle ilgilendi, çalışmalar yaptı. Balıkesir’deki görevinden sonra Milli Eğitim il teftiş müdürü olması İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın tarihçiliğinin gelişmesi için önemli bir aşama oldu. Bu görev vesilesiyle Anadolu’nun değişik bölgelerini gezip, görme imkânı yakalamış olması çalışmalarına yardımcı oldu. 1925 yılında Millî Eğitim Bakanlığı Genel Müdürü oldu.
Uzunçarşılı 1927 yılında Balıkesir milletvekili olarak siyasete adım attı. Tarihi araştırmalarına milletvekiliği döneminde de devam eden ünlü tarihçi, 1931 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan Türk Tarih Kurumu üyeliğine seçildi.
İsmail Hakkı Uzunçarşılı üniversite reformundan sonra, Ord. Prof. olarak Edebiyât Fakültesinde öğretim üyeliği görevine başladı. Anadolu Selçukluları ve Beylikleri, Osmanlı Devletinin Kânûnî devrinin sonuna kadar olan dönemlerini okuttu. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi açılması üzerine burada ders vermeye başlayan Uzunçarşılı İstanbul’da ders saatleri dışında devamlı olarak Başbakanlık Arşivinde bulundu. Osmanlı medeniyet ve teşkilât tarihi ile ilgili belgeleri inceledi.1939 yılında üniversiteden ayrılarak yeniden milletvekili oldu. Halk Partisinin iktidardan ayrılmasından sonra 1950 yılında üniversiteye öğretim görevlisi olarak geri döndü. Uzunçarşılı ilk çalışmalarını Kastamonu tarihi, Balıkesir tarihi, Kütahya Şehri (1932) gibi yerel tarih araştırmalarına ayırdı. Daha sonra Anadolu Beyliklerini inceleme konusu edindiyse de Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasal tarihine ve devlet örgütüne ilişkin kitaplarıyla tanındı. Yazar siyasete veda ettikten sonra özellikle Topkapı Sarayı Müzesi Arşivinde araştırmalarını yapan Uzunçarşılı, bütün hayatı boyunca Türk tarihine hizmet etmiş ve bu konuda birçok eser yazmıştır. Uzunçarşılı 10 Ekim 1977 günü arşiv dönüşü arabada geçirdiği fenalık sonucunda öldü. Edirnekapı Şehitliğine defnedildi.
Ömrü boyunca Osmanlı târihini inceleyen İsmail Hakkı Uzunçarşılı; Osmanlı târihinin arşiv vesîkaları incelenmeden, kânunnâme ve yazma eserler okunmadan doğru öğrenilmeyeceğini savunur ve bu konuda şöyle der:
Eserleri
1- Kastamonu tarihi
2- Balıkesir tarihi, 1924
3- Karesi Vilâyeti Tarihçesi
4- Afyon Karahisar, Sandıklı, Bolvadin, Çay, İsaklı, Manisa, Birgi, Muğla, Milas, Peçin, Denizli, Isparta, Atabey ve Eğirdir deki Kitabeler ve sahip, Saruhan, Aydın, Menteşe, İnanç, Hamit Oğulları hakkında malûmat, 1929
hakkında malûmat, Devlet Matbasi 1929
5- Bizans ve Selçukilerle Germiyan ve Osman Oğulları zamanında Kütahya Şehri, 1932
6- Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, 1937
7- Meşhur Rumeli Ayanları,1942
8- Meşhur Rumeli Ayanlarından Tirsinikli İsmail, Yılık Oğlu Süleyman Ağalar ve Alemdar Mustafa Paşa
9- Osmanlı Devleti Saray Teşkilatı, 1945
10- Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, 1965
11- Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı
12- Osmanlı Devleti Teşkilatında Kapukulu Ocakları. Cilt-1
13- Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapukulu Ocakları. Cilt 2.
14- Osmanlı Devletinin Teşkilatına Medhal
15- Osmanlı Tarihi I. Cilt: Anadolu Selçukluları ve Anadolu Beylikleri Hakkında bir Mukaddime ile Osmanlı Devleti’nin Kuruluşundan İstanbul’un Fethine Kadar,
16- Osmanlı Tarihi II. Cilt: İstanbul’un Fethinden Kanunî Sultan Süleyman’ın Ölümüne Kadar
17- Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim’in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar
18- Osmanlı Tarihi III. Cilt 2. Kısım: XVI. Yüzyıl Ortalarından XVI. Yüzyıl Sonuna Kadar
19- Osmanlı Tarihi IV. Cilt 1. Kısım: Karlofça Antlaşmasından XVIII. Yüzyılın Sonlarına Kadar
20- Osmanlı Tarihi IV. Cilt 2. Kısım: XVIII. Yüzyıl
21- Midhad Paşa ve Yıldız Mahkemesi
22- Hürriyet Kahramanı Resneli Niyazi Hatıratı : Hürriyet Kahramanı
23- Mekke-i Mükerreme Emîrleri