İstavrit nedir?

Trachuridae familyasından olup Trachurus cinsini oluşturmakta olan balık türleridir.Türkiye’de ticari olarak hamsiden sonra en çok avlanmakta olan balık türü istavrittir. Bol olarak bulunması ve yapay yemli basit bir oltaya bile atlaması nedeni ile balıkçılığa yeni başlayan amatörlerin denizden çekmiş olduğu ilk balık da çoğu kez bir istavrit olmuştur.

Tüm okyanusların tropik ve ılıman bölge sularına dağılmış olan bu balıklar genel olarak kıyıya yakın yüzeyden 200 metreyi geçmeyen derinliklere kadar olan yerlerde yaşamlarını sürdürürler. Vücutları yanlarından az basık bir mekik şeklindedir. Ağız körük gibi açılarak öne doğru uzamaktadır. Dişleri yumuşak, gözleri iri, pulları son derece küçüktür. Ama gövdenin tam orta yerinde bir kıvrım yaparak kuyruğa doğru uzanmakta olan yanal çizgiyi iri ve kabarık pullar örtmektedir. İki sırt yüzgecinden önde olanı üçgen şeklindedir. Uzun olan ikinci sırt yüzgeci ve anüs yüzgeci kuyruk sapının hemen önünde aynı hizada sona ermektedir. Kuyrukları derin çatallı, renkleri sırt bölümünde lacivert ya da yeşilimsi, alt bölümlerinde gümüşsü beyazdır. Uzunlukları ortalama 15-30 cm, en çok 60 cm’dir. Küçük olanları kıraça ismi ile anılmaktadır.

Üç türden oluşan istavritleri birbirinden ayırt etmek son derece güçtür. Ancak yıllarını denize vermiş olan deneyimli balıkçılar, yakaladıkları istavritler arasında kolayca ve doğru bir ayrım yapabilirler. Gerçekte ise türleri tanımak için tecrübe sahibi olmaya hiç gerek yoktur. Sadece istavrit balıklarına özgü olan ve türe göre değişkenlik göstermekte olan bir özellik, her amatör balıkçıya yakaladığı istavritin bilimsel kesinlikte tür tanımı yapmasını mümkün kılmaktadır. Söz konusu özellik sırta yakın ve sırt çizgisine paralel olarak uzanan bir yalancı yanal çizgidir. Gerçek yanal çizgi kadar belirgin olmayan bu çizginin uzunluğu türden türe farklılık göstermektedir.

Sarıkuyruk ya da sarıkanat istavrit Türkiye’yi çevrelemekte olan bütün denizlerde en bol bulunan istavrit çeşididir. Bunların bir bölümü kışı İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi’nde geçirir, yaz gelince de Karadeniz’deki üreme ve beslenme bölgelerine dönüş yaparlar. Uzunluğu Marmara Denizi’nde 30 cm pek aşmaz. Ama Karadeniz’i doğusunda 59 cm’yi, okyanuslarda 60 cm’yi aşabilmektedir. Kuyruk yüzgeci sarımsı, sırt kısmı yeşilimsi mavi menekşelidir. Yalancı yanal çizgisi birinci sırt süzgecinin sonunda kesilir ya da en çok ikinci sırt süzgecinin ön taraftan dördüncü ışınına kadar uzanır.

Patlakgöz ya da karagöz istavrit Karadeniz’de seyrek olmak üzere Türkiye’yi çevreleyen tüm denizlerde görülmektedir. Yalancı yanal çizgisi ikinci sırt yüzgecinin arka ucuna kadar ulaşmaktadır. Bilimsel adı Trachurus picturatus olan türün yalancı yanal çizgisi ikinci sırt yüzgecinin ortasına kadardır. Marmara Denizi’nde bulunmayan Akdeniz ve Ege kıyılarında seyrek olarak rastlanmakta olan bu türün özle bir ismi bulunmamaktadır.
Ege’de balıkçılar denizden kimi zaman tombul gövdeli, istavrite benzemekte olan balıklar çekerler. İstavrit azmanı (Caranx) ismi ile tanınmakta olan bu balıklar İstavrit balıklarının akrabaları olarak kabul edilirler. Yanal çizgilerin sadece arka bölümünde istavritte ki gibi iri pullar bulunması bu balıkların ayırt edici olan özelliğidir.

İstavrit balığı, insanların hormon seviyesini düzenler ve kan damarlarının esnekliğini korur. Kansere neden olan faktörleri yok ederek bu hastalığa karşı vücudu korur. Kötü kolesterol seviyesini ve yüksek kan basıncını düşürür.