Jüpiterin özellikleri nelerdir?

Güneş sisteminin uzaklık olarak beşinci gezegeni olan Jüpiter gezegeni kütle ve çap bakımından sistemdeki en büyük gezegendir. Bu gezegen büyük ölçüde hidrojen ve helyumdan oluşmakta olup gaz devleri sınıfına girmektedir.
Eski çağlardan günümüze kadar ulaşan bilimsel kaynaklarda Jüpiter, Güneş, Merkür, Venüs, Ay, Mars, ve Satürn ile birlikte görünür hareketlerinin diğer yıldızlardan farklılığıyla tanınan 7 gökcisminden biri olarak gösterilmektedir. Antik gökbilim için olduğu kadar astroloji açısından da büyük önem taşıyan Jüpiter, tarih öncesinden günümüze kadar insan kültüründe yerini korumuştur.

Jüpiter’in sadece parlak bir yıldız değil, üzerinde değişik koyuluklarda kuşakların seçilebildiği dairesel görünümde bir cisim olduğunu 1610 yılında Galilei fark etmiştir. Galilei Jüpiter’in en büyük dört uydusunu da keşfetti ve Dünya dışındaki bir gezegenin kendi etrafında dönen uyduları olabileceğinin ilk kanıtını,Kopernik’in güneş merkezli teorisini desteklemek için kullandı. Daha sonraki yıllardan bugüne kadar birçok araştırmacı Jüpiterin gaz bileşenleri, ekvator ve kutuplarının dönüş hızları, vs. konularda birçok araştırma yapıp daha kesin veriler elde etmişlerdir.

Jüpiter gezegeni aslında Güneş sisteminde bazı özellikleri nedeniyle ‘enlerin gezegeni’ olarak sınıflandırılabilir. Bu özellikler;
1. Jüpiter Güneş sisteminde en büyük kütleye ve çapa sahiptir. Aynı zamanda kütlesi, diğer gezegenlerin kütleleri toplamının yaklaşık 2.5 katıdır.
2. Kendi etrafında dönüş süresi en kısa olan gezegen Jüpiterdir.
3. Bu gezegen en büyük manyetosfere ve en güçlü manyetik alana sahiptir.
4. Güneş sisteminin en büyük ve en çeşitli uydularına sahiptir.
Jüpiter aynı zamanda yapısı büyük oranda gazlardan oluştuğundan dolayı “gaz devi” olarak adlandırılan gezegenler sınıfına girmektedir. Gazların %99’unu Hidrojen ve Helyum meydana getirmektedir. Çok az miktarda zehirli gazlar bulunur. Bu gazların oluşturduğu manyetik alan o kadar güçlüdür ki bir saniyede bile insanı öldürebilmektedir.

Jüpiterin akışkan yapısı ve kendi çevresindeki dönüş hızının yüksekliğinden dolayı Satürn gezegeni kadar olmasa da ekvatorda geniş, kutuplarda ise basık elipsoid görünümündedir. Yansıtabilirlik derecesi 0,52 olan bu gezegen, yüzeyine düşen Güneş ışığının yarıdan fazlasını görünür tarafta yansıtmaktadır.
Jüpiter gezegeni Güneş çevresindeki dolanımını 11 yıl, kendi etrafındaki dolanımını ise 10 saatte tamamlamaktadır. Aslında bu konu Jüpiter gezegeninin en ilginç yönlerinden biridir. Jüpiter gezegeninin ekvatoru ile kutuplarının dönüş hızları birbirinden farklıdır. Çünkü Jüpiter bir gaz devidir ve katı yüzeyi yoktur. 10 saat olarak belirlenen süre Jüpiter gezegeninin ortalama dönüş hızından hesaplanmış olan süredir.

Jüpiter gezegeni Satürn gezegeni gibi etrafında çevrili bir halkaya sahiptir. Bu halka mikroskobik boyutlardan meteor büyüklüğüne kadar parçacıklardan meydana gelir ve genel olarak su ve amonyak taneciklerini barındırır.

Jüpiter gezegeninin şu anda bilinen 63 doğal uydusu vardır. Bunlardan en büyük olanları İo, Europa, Ganymette ve Callisto’dur. Bunlar aynı zamanda Galilei’nin keşfettiği dört uydudur.

Jüpiter Güneş’in etrafında dolanan dokuz büyük gezegenden en büyüğüdür. Güneş’ten ortalama uzaklığı 777 milyon km olan Jüpiter, Dünya’dan bakıldığında parlak bir disk biçiminde görülmektedir.
Jüpiter gezegeninin kalın ve karmaşık bir atmosfer tabakası bulunmaktadır. Bu atmosferin Güneş sisteminin kökenini meydana getiren Güneş Bulutsusu’nun varsayılan yapısına yakın olarak, % 88 oranında moleküler hidrojen (H2) ve % 12 oranında helyum (He) içerdiği tespit edilmiştir. Bunları % 0,1 oranla su buharı (H2O) ve metan gazı (CH4) ve % 0,02 oranla amonyak (NH3) izlemektedir. Azot, hidrojen, oksijen, karbon, kükürt, fosfor ve diğer elementleri içeren çeşitli bileşiklere milyonda biri geçmeyen oranlarda rastlanmaktadır.

Jüpiter Güneş Sistemi içinde en güçlü manyetik alana sahip gezegendir. Yer ile karşılaştırıldığında 19.000 kat daha güçlü olan bu alan, ekseni Jüpiterin dönme eksenine 11° açı yapan ve gezegenin merkezine 8.000 km uzaktan geçen, kutupları ters yerleşmiş olan bir çift kutupludur.