Kağıdı kim buldu?

Bilinen insanlık tarihinin yazının icadıyla başlamasından sonra geçen dönemde, insanlar yazmak için çeşitli materyaller kullanmıştır. İlk olarak toprağın yüksek ısılı fırınlarda pişirilmesiyle elde edilen ve günümüzde “taş tablet” denen sert maddeler yazmak için kullanıldı. Bu tür sert yüzeyleri yontarak yazmak oldukça zor olduğundan yeni malzemeler arayışına gidilmiştir. M.Ö. 4000 civarında Mısır medeniyeti, günümüzde kullanılan kağıttan farklı şekilde üretilmesine rağmen benzer özelliklere sahip “papirüs” adında parşömenler üzerine yazıyordu. Mısırlıların kullandığı bu malzemenin de bir çeşit kağıt olduğunu söylemek mümkündür.

Bitki köklerinin su ile birlikte dövülmesiyle elde edilen hamur, kurutulduktan sonra papirüs olarak kullanılırdı. Günümüzde kullanılan “kağıt” sözcüğü de Mısırlıların kullandığı papirüs’ten gelmek olduğundan, bazı arkeologlar ve dönem tarihçileri kağıdı Mısırlıların bulduğunu düşünür. Tarihsel süreç içerisinde Eski Bergama krallığında da kurutulmuş hayvan derilerinin küçük parçalara ayrılmasıyla, bir nevi kağıt elde edilmiştir. Üzerine çeşitli anlaşmaların ve ticari ortaklıkların yazıldığı bu deri parçaları da, o dönem için kağıt işlevi görmekteydi.

Tarihçilerin günümüzde kullanılan kağıdı kimin bulduğuna dair kesin bir görüşü olmamakla birlikte, günümüz kağıt özelliklerine sahip en eski kağıt parçası Çinlilere aittir. Yapılan araştırmalar sonucu M.S. 105 yılına tarihlendirilen bu kağıt parçasının, Çin’de dönem sarayında çalışan bir kişi tarafından yapıldığı düşünülmektedir. Ağaç kabuklarının farklı malzemelerle dövülmesiyle yapılan bu kağıdın, Tsai Lun adında bir Çinli tarafından üretildiği düşünülmektedir. Daha sonraki dönemde 751 yılında yapılan Talas Meydan Savaşı esnasında esir düşen Çinliler kağıt yapımını öğreterek, kağıdın Orta Asya ve sonrasında İran’a geçmesini sağlamıştır.

Daha sonraki süreç içerisinde Bağdat bölgesinde yoğun olarak üretilen kağıt, 1000 yılından itibaren birçok eserin oluşmasına imkan sağlamıştır. Avrupalılar kağıtla tanışması Müslümanlar yoluyla olmuştur ve takip eden süreç içerisinde sanayi devrimine kadar Avrupa’da da kağıt yaygın bir biçimde kullanılmıştır. Kuzey Afrika’ya hükmeden burada yaptığı kağıt fabrikaları daha sonra İspanyolların bölgeyi ele geçirmesi ile Avrupa’ya kadar taşınmıştır ve böylece Avrupa’da ilk kağıt fabrikalarının kurulması sağlanmıştır.