Kamu hizmeti ilkeleri nelerdir?
Genel olarak kamu hizmetine egemen olan ilkeler şunlardır:
1- Devamsızlık İlkesi
“Devamsızlık İlkesi” kamu hizmetlerinin yasaların ön görmüş olduğu durumlar haricinde kesintisiz ve düzenli bir biçimde yürütülmesini öngören ilkedir. Kamu hizmetlerinin devamlılığı ilkesi idari kamu hizmetlerinde geçerli olduğu gibi sınai ve ticari kamu hizmetlerinde de geçerli bir ilkedir. Devamlılık ilkesinin ortaya çıkarmış olduğu bir takım sonuçlar vardır. Bu sonuçlar; kamu hizmetlerinde grev yasağı, kamu hizmeti imtiyaz sözleşmelerinde öngörülemezlik teorisi, görevi sona eren hükümetin ve kamu görevlilerinin yerlerine yeni görevli göreve başlayıncaya kadar görevde kalmaları ve cari işlemleri yürütmeleri hep kamu hizmetlerinin devamlılığı ilkesinin bir neticesidir.
2- Değişebilirlik İlkesi
Uyum ilkesi adı da verilen değişebilirlik ilkesine göre, Kamu hizmetlerinin, kolektif ihtiyaçlardaki ve kamu yararı gereklerindeki değişime uyum sağlaması icap eder. Örneğin, bir zamanlar gaz lambası kullanılarak aydınlattırılırdı. Elektrik ile aydınlanmanın icat edilmiş olmasından sonra, gaz lambaları ile aydınlatma usulü terk edilmiş, elektrik ile aydınlatma yoluna gidilmiştir. Ne personelin, ne imtiyazcı kişinin, ne kullanıcıların kamu hizmetlerinin yürütülme koşullarının aynı kalmasını istemeye hakkı vardır. Kamu hizmetlerinin değişen koşullara uyum sağlamasına engel olacak, kazanılmış olan haklar ya da sözleşmeye bağlılık gibi herhangi bir hukuki ilke söz konusu değildir. Değişebilirlik ilkesi gerek sınai ve ticari kamu hizmetleri ve gerekse idari kamu hizmetleri için geçerli olan bir ilkedir.
3- Eşitlik İlkesi
Eşitlik ilkesi kamu hizmetlerinin karşısında kanun önünde eşitlik ilkesinin bir uzantısı gibidir. 1982 Anayasası’nın “kanun önünde eşitlik” başlıklı onuncu maddesinde herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri nedenler ile ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir. Bu ilkeye göre, hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz. Devletin organları ve idare makamları bütün işlemlerinde yasalar önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek mecburiyetindeler. Eşitlik ilkesinin kamu hizmetleri alanına yansıması, gerçek veya tüzel kişilerin kamu hizmetleri karşısında eşit olmalarıdır. Eşitlik ilkesi idari kamu hizmetleri bakımından olduğu kadar, sınai ve ticari kamu hizmetleri bakımından da geçerli olan bir ilkedir. Eşitlik ilkesi, kamu hizmetini kullanıcı adayları, kullanıcıları, personeli, hizmet ve mal sağlayıcı gibi diğer kişiler bakımından geçerlidir.
4- Tarafsızlık İlkesi
Bu ilke de eşitlik ilkesinin bir uzantısı olarak kabul edilir. Tarafsızlık ilkesi şahıslara kesinlikle bir hak vermez, idareye ödev yükler. İdare kamu hizmetini yerine getirirken belirli kişi veya gruplar arasında, onların siyasal düşünceleri, etnik kökenleri, dini inanışları gibi nedenler ile ayrım yapmaktan kaçınmalıdır. Kamu hizmetini yerine getiren personel de kesin tarafsızlık ödevi yükümlüsüdür. Kamu hizmeti personelinin üstlenmiş oldukları hizmeti herhangi bir siyasal, dinsel, etnik vb. bir mülahaza gütmeksizin yerine getirmeleri icap eder.
5- Laiklik İlkesi
Laiklik ilkesi kamu hizmetleri yerine getirilirken bir tarafsızlık ilkesi hüviyetindedir. Başka bir ifade ile dinsel anlamdaki tarafsızlığa laiklik denilmektedir. Laiklik ilkesinin kamu hizmetlerini yerine getiren personel ve bu hizmetlerden yararlanan kullanıcılar bakımından ortaya çıkardığı sonuçlar birbirinden farklıdır. Kamu hizmeti personelinin kesin tarafsızlık yükümlülüğü altında olduğu ve kamu hizmetlerinin ifasında dinsel aidiyetlerini hiçbir biçimde belli edemeyecekleri kabul edilmektedir.