Kan pıhtılaşması nedir?

Kan pıhtılaşması kan pıhtısının kolay oluşması ya da uygun şekilde çözünmemesi durumudur. Normal koşullarda kan pıhtıları kan damarlarında duvarda bulunan küçük kesikleri ve çatlakları kapatmak ve kanamayı durdurabilmek için oluşur. Kan damarlarında kan akımının yavaş olması da, kan pıhtılaşması nedeni olabilir. Kan pıhtılaşması çeşitli faktörlerden dolayı oluşabilir. Meydana gelen kan pıhtılaşması damarlardaki kan akımını engeller ya da kan akışını sınırlayabilir. Bu vücuttaki organlara zarar verdiği gibi, ölüme sebep olabilir. Bu durum genetik faktörlerden olsa da, sonradan kazanılmış nedenler ile oluşma riski daha yüksektir. Yani kan pıhtılaşmasını tetikleyecek hastalıklar ya da diğer etkenler olabilir. Bunlar sigara içmek, aşırı kilolu olmak, uzun süre yatmak, ateroskleroz gibi etkenlerdir. Genetik etkenlerden dolayı ortaya çıkması çoğunlukla kan pıhtılaşması için gerekli olan proteinler, kan pıhtısını çözecek  ya da geciktirecek maddelerden oluşabilir. Bazı durumlarda, genetik ve sonradan kazanılmış etkenler birlikte etkili olabilir. Bu kişileri yüksek riskli olarak sınıflandırabiliriz.

Kan pıhtılaşmasının nedenleri nelerdir?

Kan pıhtılaşması kan damarlarında olan küçük kesik veya çatlakları kapatmak ve oluşan kanamayı durdurmak için oluşur. Kanamanın durmasının ardından ya da  iyileşmeyle birlikte vücut bu pıhtıları parçalar ve atar. Kan pıhtılaşma sürecinde ise,

• Kan damarlarındaki hücrelerin iç tabakası: Bunlar kan pıhtısının oluşmasında temel yapı taşlarıdır.
• Pıhtılaşma faktörleri: Bunlar bir tür protein olan fibrin ağının oluşumunu sağlar. Fibrin kan pıhtısını birleştirmek için yapıştırıcı görevi görür.
• Trombositler: Küçük kan parçacıkları olan trombositler kan pıhtısının oluşumu için birbirine yapışır.

Vücutta olan pıhtılaşma sürecinin değişmesi veya istenmeyen şekilde tetiklenmesiyle kan pıhtılaşması oluşur. Meydana gelen kan pıhtısı kalp, beyin, böbrek, toplardamar, akciğerler, atardamarlara gidebilir. Vücutta meydana gelen bazı hastalıklar, genetik mutasyonlar, ilaçlar ve diğer faktörler pıhtılaşma nedenleri arasındadır. Şeker hastalığı, ateroskleroz, kalp yetmezliği, obezite, atrial fibrilasyon, metabolik sendrom gibi hastalıklarda pıhtılaşma nedeni olabilir. Ayrıca derin ven trombozu olarak bilinen pıhtıların toplardamarda oluşması, kan pıhtısının parçalanıp kan dolaşımında ilerlemesini sağlayabilir. Bu pıhtı akciğere kadar gidip, kan akımının engellemesi emboli olarak adlandırılır. Ayrıca ciddi bir ameliyat, travma, kemik kırıkları nedeniyle hastanede uzun süreli yatma nedeniyle toplardamarlarda kan akımının yavaşlamasıyla kan pıhtıları oluşabilir. Uzun süre aynı yerde oturma, kanser oluşumu ve kanser tedavisi de kan pıhtılaşmasını tetikleyen etkenlerdir.

Kan pıhtılaşması riski altında bulunan kişiler kimlerdir?

Bu rahatsızlıkta yüksek riske sahip kişiler hem genetik açıdan, hem de sonradan kazanılmış etkenlere sahip olan kişilerdir. Yani bunlar hem sigara içmekte olan, hem aterosklerozu olan, hem de genetik yatkınlığı olan kişilerdir. Bu etkenler sadece sigara içen kişilerle kıyaslandığında, kan pıhtılaşmasına maruz kalmaya daha yatkın olurlar.

Kan pıhtılaşması açısından genetik risk faktörleri nedir?

• Önceden tehlikeli bir biçimde kan pıhtılaşması yaşayan kişiler
• 40 yaş altındayken kan pıhtılaşması yaşayanlar
• 50 yaşından önce kalp krizi veya inme yaşayan kişiler
• Nedeni belli olmayan düşük yaşayanlar
• Faktör V Leiden mutasyonuna sahip olma

Kan pıhtılaşmasının belirtileri nedir?

Pıhtının meydana geldiği yere göre farklı belirtiler gösteren kan pıhtılaşması, çeşitli rahatsızlıkları oluşturabilir. Akciğerlerde veya kalpte meydana gelen pıhtılar göğüs ağrısıyla, kolda, sırtta, boyunda ve çenede olan rahatsızlıklar, nefes darlığı gibi belirtiler gösterebilir. Bacaklarda oluşmuş kan pıhtıları kızarıklık, bacağın alt kısmında ağrılar ve sıcaklık hissi olarak kendini gösterir. Beyinde oluşmuş pıhtılaşmalar hareket edememek, konuşma bozuklukları, baş ağrısı ve anlama güçlüğü oluşturabilir. Bu gibi belirtilerin olması halinde hastaların acil olarak tedavi edilmesi gerekir. Hızlı bir şekilde kan pıhtılaşmasına neden olan faktörün tespit edilip, tedavi edilmesi gerekir.

Kan pıhtılaşma tanısı nasıl konur?

Hastaların fiziki olarak muayene edilmesi ve öyküsünün dinlenmesi sonunda yapılan tam kan sayımı gibi bazı tetkiklerle pıhtılaşma tanısı koyulabilir. Rahatsızlığın genetik olduğu belirlenirse farklı testler yapılıp, pıhtılaşma nedeni kesin olarak tespit edilir.

Kan pıhtılaşması nasıl tedavi edilir?Oluşan pıhtılaşma ilaçlarla tedavi edilir. Pıhtılaşmanın büyüklüğüne ve yerine göre acil olarak ya da rutin olarak tedavisi gerekebilir. Acil tedaviyi gerektirecek pıhtılaşmalarda pıhtıyı hızla çözmek için ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar yaşamı tehdit etme riskine sahip olduğundan, inme ve kalp krizi gibi hallerde kullanılır. Rutin tedaviler sırasında ise kan sulandırıcı ilaçlar ağız yoluyla ya da deri altına enjekte edilip uygulanır. Ancak bu ilaçlarda kanamaya neden olabileceğinden kontrollü olarak  kullanılması gerekir.