Kanuni Sultan Süleyman (1. Süleyman) kimdir?
Kanuni Sultan Süleyman, tarihi bilgilere göre miladi 27 Nisan 1495 tarihinde Trabzon’da dünyaya gelmiştir. Babası Yavuz Sultan Selim, daha küçük yaşından itibaren çok ciddi ve titiz bir eğitim vererek yetiştirmiş ve Osmanlı padişahları içinde görünmeyen bir terbiye ve tahsil ile yetiştirilmiştir. Daha 26 yaşında iken Osmanlı İmparatorluğu’nun 10. padişahı ve İslâm aleminin 89. halifesi olmuştur. Birinci Süleyman, Osmanlı İmparatorluğu’nda adaletli bir yönetim uygulaması ve yeni kanunlar getirmesi ile Sultan Süleyman Kanuni lakabı ile anılırken, batıda ise Muhteşem Süleyman olarak bilinmektedir.
Kanuni Sultan Süleyman, şahsiyet olarak çok ciddi ve vakur bir fitrata sahip olmakla beraber azim ve irade sahibi bir padişaht idi. Devlet işlerinde hareket ederken ve karar verirken teenni ile davranır ve yapacağı işleri hiç acele etmeden en geniş bir şekilde düşünerek karar verir ve bu kararlardan asla geri dönmezdi. Devlet işlerinde vazife görecek kişileri seçeceği zaman, yapabilecekleri kabiliyette ve güçü yetecek bir şekilde seçerdi.
Osmanlı devlet içinde en uzun padişahlık yapan Kanuni Sultan Süleyman, uzun boylu, ela gözlü ve yuvarlak yüzlü idi. Kendisine kanuni lakabının takılmasının hikmet ise, bulunduğu dönem itibariyle yeni kanunlar getirmesi ve devlet idaresinde uygulanan kanunların yazıya dökülerek çok ciddi bir şekilde ülke içerisinde uygulamasından ve tatbike koymasından dolayı böyle söylemiştir. Hatta o dönemde İngiltere kralı olan 8. Henry, Osmanlı İmparatorluğunda adalet mekanizmasının nasıl yürütüldüğüne dair İstanbul’a bir heyet göndererek İngiltere’de uygulaması için örnek almıştır. Avrupa tarihlerinde Sultan Süleyman, Muhteşem Süleyman demelerini sebebi ise dedesi Fatih Sutan Mehmet gibi birçok sefere bizzat kendi iştirak etmesinden kaynaklandığı için böyle söylenmiştir.
1520 tarihinde tahta geçen Kanuni Sultan Süleyman 1566 tarihinde vefat edene kadar, toplam olarak 46 yıl boyunca Osmanlı Devletinde padişahlık yapmış ve 13 kez sefere çıkmıştır. Padişahlık döneminin 10 yıldan fazla bir kısmını seferde at üzerinde geçirmiştir. Böylece Osman Devleti içinde hem en uzun padişahlık yapan hemde en çok sefere çıkan padişah ünvanını kazanmıştır. Kanuni sultan süleyman 22 eylül gecesi Sultan Selim vefat edince, İstanbul’a doğru yolda gelirken vefat ettiğini öğrenir ve 30 Eylül 1520 tarihinde kardeşleri olmadığından herhangi bir mücadele ile karşılaşmadan tahta çıkmıştır.
Birinci Süleyman tahta çıktıktan kısa bir süre sonra Şam Beylerbeyi Canberdi Gazali, padişahı tanımayarak isyan etmiş ve bunun üzerine İstanbul’dan gönderilen birlikler Zülkadiriyye Eyaletinde bulunan kuvvetlerle birleşerek Canberdi Gazali kuvvetleri mağlup edilmiş ve kendisinin öldürmesi ile de isyan bastırılmıştır. Yerine Ayas Mehmet Paşa atanmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman, ilk seferini ordunun başında olarak 1520 tarihinde Belgrad’a yapmıştır. Belgrad 29 Ağustos 1521 tarihinde teslim olması ile fethedilmiştir. Belgrad’ın ele geçirilmesi ile ileride ki fetihlerle beraber Macaristan İmparatorluğunun yakılmasına sebep olmuştur. 1522 yılında rodosa sefer yaparak Rodos alınmıştır. Alman imparatoru Fransa üzerinde yaptığı baskıdan dolayı ve Birinci François’i esir alması ile Fransa Kralı, Kanuni Sultan Süleyman’a mektup yazarak yardım istemiştir. Bu isteğine Sultan Süleyman Alman hükümdarına mektup yazarak Birinci François serbest bırakmıştır. Daha sonraki yıllarda Mohaç Muharebesi ile 1526 tarihinde Macaristan İmparatorluğu tamamen ortadan kaldırmıştır. Bundan sonra Budapeşte feth edilerek Osmanlı topraklarına katılmıştır. 1529 tarihinde Viyana’yı kuşatmış fakat bazı sebeplerden dolayı kuşatma geri kalmıştır. Viyana kuşatması başarısızlığından dolayı Ferdinant Macar İmparatorluğundan kalan yerin kendisine verilmesi teklifinde bulunur. Fakat Sultan Süleyman buna red cevabı verir. Yeni görüşmelerde bir netice alınamayınca Sultan Süleyman, Avusturya üzerine sefere çıkmaya karar verir. Ve bunun neticesinde 25 Nisan 1532 tarihinde İstanbul’dan ayrılarak Avusturya seferine çıkmıştır. Bu seferde Osmanlı ordusu Almanya içlerine kadar ilerlerler, fakat alman ordusunu üç hafta kadar beklemeleri sonucunda Osmanlı ordusu karşısına çıkamaz. Bunun üzerine Sultan Süleyman, ordu ile beraber İstanbul’a geri döner birkaç ay sonra 1530 tarihinde Avusturya Arşidükü ile Osmanlı Devleti arasında İstanbul antlaşması imzalanır.
1532 tarihinde Otranto fethedilmesine rağmen daha sonra Osmanlı-Venedik arasında meydana gelen Venedik Savaşı neticesinde Otrantodan çekilmek zorunda kalmıştır. 1543 tarihinde ise Estergon kalesi, Belgrad ve İstoini fethedilmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman döneminde denizlerde büyük başarılar elde edilmiştir. Barbaros Hayrettin Paşa komutasında Osmanlı donanması, 1536 tarihinden itibaren Akdeniz’de karşılaştığı bütün düşman donanmalarının hepsini yenerek Akdeniz’de Osmanlı hakimiyetini sağlamıştır. Böylece Barbaros Hayrettin Paşa Kuzey Afrika’da bulunan bütün toprakları alarak Osmanlı topraklarına katmıştır. Bu hadiseler olurken Kırım Hanları Moskova içlerine kadar ilerleyerek fetihlerde bulunmuşlardır. Sultan Süleyman, döneminde yapılan önemli hadise birisi de dünyanın diğer bir köşesinde bulunan müslümanlara yardım eli uzatılmasıdır. Mesela Hint Okyanusu’na donanma göndererek oradaki müslümanlara gerekli yardımlarda bulunulmuştur. Ayrıca Sudan bölgelerinde fetihlerde yapılmıştır.
Kanuni Sultan Süleyman Zgetvar kuşatması sırasında, 7 Eylül 1566 tarihinde savaş sırasında vefat etmiştir. Vefat ettiğinde 71 yaşında olan Sultan Süleyman, babasından devr aldığı Osmanlı topraklarını iki katından fazla bir toprak fethederek imparatorluk sınırlarını 14.893.000 km çıkarmıştır. Sonra vefat ettikten sonra cenazesi İstanbul’a getirilerek Süleymaniye Camisi’nde cenaze namazı kılınmış bu caminin bahçesindeki türbeye defnedilmiştir.
Kanuni Sultan Süleyman, döneminde yapılan kültür ve sanat alanındaki gelişmeler ise söyledir:
Birinci François tarafından İstanbul’a gönderilen Fransız elçisinin yazdıkları İstanbul’un kültür ve sanat noktasında ne kadar ilerlediğini göstermektedir. Fransız elçisinin anlattıklarına göre Kanuninin, babasının doneminden yarım kalan 1. Selim Külliyesinin yapımı tamamlanmıştır. Sultan Süleyman daha sonra oğlu Mehmet için Şehzadebaşı Külliyesini ve daha sonra da Osmanlı mimarisinin en mükemmel örneklerinden biri olan Süleymaniye Külliyesi yapılmıştır. Bu dönem içerisinde padişahın yakın akrabalarından olan kişiler adına yaptırılan külliyeler olmuştur. Bunlar Hüseyin Paşa Külliyesi, Sokullu Mehmet Paşa, Kılıç Ali paşa ve Haseki külliyeleri yapılmıştır. Ayrıca Sultan Süleyman’ın kızı Mihrimah Sultan adına Üsküdarda Mihrimah Sultan Külliyesi inşa edilmiştir. Bu dönemde yapılan mimari eserler büyük bir kısmı tarihte ünlü Mimar Sinan tarafından yapılmıştır.
Sanat alanında ise, islam tarihinde, Osmanlı tarihinde ve edebiyatında isimlerini altın harflerle yazdıran büyük şairler gelmiştir. Bunlar Fuzuli, baki, Pirsultan abdal ve Bağdatlı ruhi gibi büyük şair ve yazarlar gelmiştir. Kendiside büyük bir şair olan Kanuni Sultan Süleyman, birçok eseri vardır. Özellikle Muhibbi mahlası ile yzdığı şiirleri bulunan divanı bulunmaktadır.