Karabasan nedir, neden gelir?

Bilinen insanlık tarihi boyunca dünyanın pek çok farklı coğrafyasında yaşamış tüm kültürlerde mevcut olan karabasan kimi zaman kötülük ile ilişkilendirilmiş, kimi zamanda kötülüğe neden olan karanlık güçler ve tanrıları ifade etmek için kullanılan bir deyim olmuştur. İnsanın gece uykusu esnasında yanına gelen kötü varlıklara verilen isim olarak da bilinen karabasan, kişiyi gerek fiziksel gerekse de zihinsel manada derinden etkileyen düşler görünmesine neden olur. Karabasan nedeniyle görülen rüyaların etkisi o kadar güçlü ve beden üzerinde o kadar keskin uyarımlara sebep olur ki, bu durumun kabus görmekten farklı bir deneyim olduğu düşünülür. İnsanların gördükleri kötü rüyalara yani kabuslara aslında kötü varlıkların neden olduğu inancı, Mezopotamya’dan Güney Amerika’ya, Uzakdoğu’dan Avrupa coğrafyasına binlerce yıl boyunca birçok farklı kültür tarafından benimsenmiştir.

Günümüzde karabasan olarak tabir edilen kabuslar ile bilim insanlarının da ilgilendiği alanlardan biri olduğundan, konuya daha “rasyonel” ve tutarlı bir açıklama getirilmeye çalışılmaktadır. Modern tıbbın en önemli dallarından biri olan nörobiyoloji insan beyninin kompleks sinir yapısı üzerine yaptığı araştırmalar sayesinde karabasan kabuslarının “uyku felci” olarak tanımlanan bir durum ile benzer tepkilere neden olduğunu belirlemiştir. En basit tanımla uyku felci; kişinin uyku süreci esnasında özellikle bazı geçiş bölümlerinde dış etkenler ya da içsel benlik tarafından uyandırılması ve bu nedenle de beynin uykunun doğal döngüsünü sürdürerek, bilinç açık olduğu halde uyku halinin devam etmesidir. Bu tür durumlarda kişi uykudan uyansa yani bilincin tam olarak açılması söz konusu olsa dahi, vücut komutlara cevap vermemekte ve kişi bedenini hareket ettirememektedir.

Halk arasında ağırbasma, karabasan çökmesi gibi farklı isimlerle anılan bu durum, kişinin uyandığı halde sanki bedeninin üzerinde bir ağırlık varmışçasına yerinden kalkamamasına sebep olur. Farklı inanç sistemlerinde dahi insan haricindeki varlıklara inanç olduğundan, karabasan olayı kötü varlıkların insanı etkilemesi olarak yorumlanmıştır. Cinler, kötü ruhlar veya iblislerin insanın ruhuna yaptığı bir saldırı olarak yorumlanan karabasanın kişinin ölümüne dahi neden olabileceği düşünülmüştür. Çin ve Japon kültüründe insanların canını uykuda alan özel bir varlık tipi olduğuna inanıldığı gibi, medeniyetler beşiği Mezopotamya kültüründe yaşamış olan Sümerler, Asurlar veya Babiller gibi farklı kültürlerde de benzer öğeler bulunmaktadır. Günümüzde bilim insanları karabasan olayını kişinin kabus görmesi olarak yorumlarken, bu duruma sebep olabilecek psikolojik ve nörolojik sorunların çözümüne yoğunlaşmakta ve problemi bu şekilde çözmeye çalışmaktadır. Son olarak unutulmaması gerekir ki, bu tür durumlarda yapılacak doğru hareket bir psikiyatri uzmanına başvurarak çözüm yolunda modern tıbba güvenmektir.