Karasuk kültürü nedir?
Orta Asya’da oluşmuş olan kültürlerin geçmişi tahminen MÖ 5000’li yıllara dayanmaktadır. Bu kültürlerin Orta Asya’da kurulan Türk devletlerini bir çok açıdan etkilediği görülmektedir. Bu kültürler; Anav, Afanasyevo, Tagar, Karasuk, Andronovo ve Taştık kültürleridir.
Bu kültürlerden biri olan Karasuk (Karasuk) kültürü, Kögmen Dağları, Uluğ Kem, Abakan, Kemçik, İrtiş ve Kem/Yenisey nehirleri etrafında, başka bir deyişle Afanasyevo ve Andronovo Kültürleri benzeri alanda , Minusinsk’te meydana çıktı. Andronovo Kültürü’nün devam ettiği sırada Kögmen dağları Minusinsk’te Karasuk Kültürü ortaya çıktı. Karasuk Kültürü MÖ 700 ‘lü yıllardan başlayarak Sibirya bölgesine, Baykallar’a, Moğolistan ve Yedisu havzalarına kadar geniş bir alana yayılmıştır. Yenisey nehrinin kollarından biri olan Karasuk ırmağından adınıi almış olan Karasuk Kültürü devrinde demir işlenmeye başlandı. MÖ 1300-700 yılları arasında görülmüş olan bu kültürde demirin işlenerek farklı eşyalar yapılması, yeryüzünde ilk kez bu Kültür etrafında görülmüştür. Demir Avrupa, Çin ve Hindistan’da asırlar sonra kullanılmıştır.
Karasuk Kültürü’nde vatandaşlar daha çok keçeden çadırlarda hayatlarını sürdürmüşlerdir. 4 tekerli arabalar kullandıkları tespit edilmiştir. Taşlar üst kısmına inşa edilmiş olan resimlerde arabalı çadırlar görülmüştür.. Bu kültüre mensup olanlar deve, at, koyun ve sığır besliyor, onların yünlerinden ise kumaş dokuyor, elbise yapıyorlardı. Yeni yapılan olan ölçümler Karasuk Kültürü’nde bulunan kafa tasları brakisefal yapıda olduğunu göstermiştir. Karasuk Kültürü, kendisine mensup olan antropolojik tiplerin bulunduğu sahalardan çok daha geniş bir bölgeye yayılmıştı. Bu kültür, Andronovo Kültürü’nün pek çok özelliğini devam ettirmiş olup kendisinden sonra gelen Tagar Kültürü’nde de derin izler bırakmıştır.
Karasuk Kültürü’nün yayılmış olduğu bölgelerde, sözgelimi Kem vadisinin batısı, Yenisey taş resimlerinde, Sibirya, Çungarya, Kögmen gibi bölgelerde görülen Tagar ve Taştık taş resimlerinde Türkler’in atalarına ilişkin birçok şey yer almaktadır. Andronovo ve Afanasyevo kültürlerinin bulunduğu bölgede ortaya cıkmış olan bu kültüre ait çeşitli buluntular araştırmalar sonucunda ele geçmiştir.
Altaylar ve Yenisey havzasının en eski Türk yerleşme bölgelerinden biri olması Güney Sibirya ile Altaylar’ın güneyinde Proto Türk nüfusun arttığını göstermektedir. Demek ki Proto Türkler zamanla kuzeyden güneye ve batıya doğru yayılmışlardır.
Minusinsk merkez olmak üzere İrtiş nehrinin orta havzasından Sarı Irmak’a kadar olan bölgede yayılmış olan Karasuk Kültürü’nü meydana getiren Türk topluluklarıyla Çin kültürleri arasında tunç işçiliğinde ve hayvan tasvirlerinde karşılıklı etkiler söz konusu olduğu görülmektedir. Karasuk Kültürü’nde maden işçiliği oldukça önemli olup ve çok gelişmiştir. Bu kültürün ilginç yanlarından biri Türk sanatının önemli üslûplarından biri olan Hayvan Üslubunun doğmuş olabileceği yerler arsında Karasuk Kültürü’nün yaşandığı Altay ve Tanrı dağlarının bulunmasıdır.
Ölü gömme adetleri ve seramik süslemeleri ise diğer Türk Kültürü olan Andronovo Kültürüyle benzerlik göstermektedir. En yaygın abideleri mezarlarıydı. Taştan yapılmış olan yamuk dörtgen biçiminde yapılan tabutlardaki ölüler baş kısmı geniş tarafa gelecek şekilde ya sırt üstü ya da esnetilmiş olarak yatırılmışlardır. Taş ya da kil toprak içine döküm yöntemiyle bronzdan yapılmış olan kürekler, bıçaklar ve benzeri el aletlerinin kabzaları, halka halka, mantar şeklinde veya hayvan figürü şeklinde sanatsal uğraşlarla yapılmıştır.
Bu döneme ait olan kurganlardaki buluntular arasında yüzük, bilezik, küpe gibi çeşitli süs eşyalarına rastlanmaktadır. Kabzaları hayvan figürüyle süslenmiş olan hançerler, Orta Asya’daki İskit geleneğinin bir belirtisidir. Atlı-göçebe kültürünün Orta Asya’ya tamamen yayılarak İskit göçebe kültürünün temelini oluşturmuştur.
Karasuk kültürünü (M.Ö. 1300-800) meydana getiren Türk boyunun Ting-ling boyu olduğu ileri sürülmektedir. Ting-ling’lerin Baykal Gölü’nün batısından Yenisey nehrinin kaynakları, Güney Sibirya ve Batı Kazakistan bozkırlarına kadar uzanan bir sahaya yayılmış olmaları ihtimali söz konusudur. Diğer taraftan araştırmaların sonucuna göre M.Ö. 12-7 . yüzyıllar arasında varlığını sürdüren Karasuk Kültürü’nün Ting-ling’lerin atalarına ait olduğu ileri sürülmektedir.