Karbonmonoksit nedir?

Karbonmonoksit; bir Karbon(C) ile bir Oksijen(O) atomunun bir araya gelmesiyle ortaya çıkan son derece basit yapılı bir molekül olsa da, insanlar için ölümcül derecede zehirli olan bir bileşiktir. Kimyasal formülü CO şeklinde gösterilen karbon monoksit, fiziksel yapı olarak gaz halindedir. Molekül ağırlığı 28,01 g/mol olan karbon monoksitin fiziksel hali gaz yapıda olmasına rağmen herhangi bir kokusu olmadığından fark edilmesi imkansızdır. Tamamen renksiz bir gaz olarak tanımlanan karbon monoksitin ayrıca bir de fiziksel olarak herhangi bir kokuya sahip olmaması, zehirlenme olaylarının daha da sık yaşanmasına neden olmaktadır. Kişi soluduğu havanın içindeki Karbon monoksit gazını renk ya da koku olmadığı için fark edememekte ve kısa süre içinde bilincini kaybetmektedir.

Ülkemizde soba zehirlenmeleri denince akla gelen Karbon monoksit gaz, bazı durumlarda sobalarda mavi bir alev çıkartarak yanar. Ancak Karbon monoksitin bu mavi renkli alevi genel sayılabilecek bir özellik değildir ve nadir durumlarda görülür. Solunan havadaki yoğunluğunu artması durumunda kana çok hızlı bir şekilde geçen Karbon monoksit, oldukça kuvvetli ve çabuk etki eden bir zehir haline dönüşür. Kanda bulunan kan hücrelerinin yani hemoglobinlere Oksijenden çok daha kolay bir biçimde tutunabilen karbon monoksit, bu özelliği ile Oksijen geçişini tamamen durdurur. Bir başka değişle hava yolu ile solunan ve kana karışan karbon monoksit bitmeden, kan hücreleri Oksijen taşıyamaz.

Sigara dumanında da bulunduğu için akciğer kanseri başta olmak üzere birçok rahatsızlığa neden olan karbon monoksit gazı vücuda alınan doza göre kısa ya da uzun vadede ölüme neden olabilmektedir. Karbon monoksit gazının solunması durumunda hemoglobinler tamamen bu gazı taşıdığından yaşamsal faaliyetleri organize eden hücreler Oksijen ihtiyacını karşılayamaz. Dokulara Oksijen taşıması gereken kan hücrelerinin karbon monoksit taşıması insan için kısa süre içinde ölüm manasına gelir. Kandaki hemoglobinlerin “merkez atomu olan Demir(Fe) ile birleşen” karbon monoksit, uyanık kişilerde kısa süre içinde baş ağrısı oluşmasına neden olur. Sigara bağımlılarının bazen kısa süre içinde çok fazla sigara içmeleri durumunda başlarının ağrıması da, kandaki hemoglobinlere çok fazla karbon monoksit bağlanmasından ve başta beyin olmak üzere tüm organlara giden Oksijen miktarının azalmasından kaynaklanır.

Görme bozuklukları, şiddetli ve kronik hale gelen baş ağrıları, zihin bulanıklığı, çok hızlı hücre ölümü ve ilerleyen aşamada komaya girme gibi birçok yan etkisi bulunan karbon monoksitin insan sağlığı açısından en tehlikeli maddelerden biri olduğu söylenebilir. Uzun vadede kişinin muhakeme yeteneğinde ve diğer birçok zihinsel sezgisel yeteneğinde azalma görülmesine de neden olan karbon monoksit, kalıcı beyin hasarları oluşumuna neden olan maddeler arasındadır.