Kauçuk nedir?

İnsanoğlunun yaşamına 1940’lardan itibaren bir daha çıkmamak üzere giren kauçuk, 20. yüzyılda dünya genelinde en çok kullanılan endüstri maddelerinden biri olmuştur. Bir tür doğal lif olan kauçuk için “çok yönlü” bir madde madde de denebilir. Doğal olarak oluşan kauçuğun kütlesinin %3’ünü proteinler, yaklaşık olarak %97’sini ise Poliisopren oluşturur. İşlenmemiş ham haldeki kauçuğa lateks denir ve bu haliyle de onlarca farklı endüstri ürünün üretiminde doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılır. Modern dünyanın en önemli hammaddelerinden biri olan kauçuğun ticari değeri de buna bağlı olarak yıllar içinde artmıştır. Doğal yollarla oluşan kauçuk ayrıca modern kimya sanayinde “sentetik” yani yapay olarak da üretilebilmektedir. Doğal olarak isimlendirilen kauçuk hammadde yani lateks olarak ağaçların özsuyundan elde edilirken, sentetik kauçuk yağdan üretilmektedir.

Brezilya, Meksika ve özellikle Doğu Afrika dünya kauçuk üretimini karşılayan bölgelerdir. Karmaşık bir bileşik olan lateks; reçine, protein, nişasta, şeker, yağ, Alkaloid, sakız ve tanin gibi maddelerin bir araya gelmesiyle oluşur. Ağaçlar tarafından üretilen ve işlenmek için çıkarıldığında hava ile temas ederek yoğun bir kıvam alan bu özüt, genellikle beyaz renktedir. Kauçuk hammaddesinin genel olarak beyaz renkte olması ve özsuyun havayla temas ettiğinde koyu bir kıvam alması, lateksin bitki sütü olarak da isimlendirilmesine neden olmuştur. Nadir olarak sarı, turuncu ve kırmızı gibi renklerde de bulunmaktadır. Lateks sıvı halde olduğunda çok kolay bir biçimde kağıt yüzeylere sürülebilir ancak kuruma gerçekleştiğinde kağıdın yüzeyine yapışmaz, sadece temas eder. Ayrıca lateks ile kaplanan iki yüzey birbiriyle temas ettiğinde yapışmaz ve bu özelliği ile endüstriyel kullanım için büyük avantajlar sağlar.

Aslında yüzyıllardan bu yana yerliler tarafından kullanılan kauçuk, ağaç gövdelerinin delinmesi ya da bıçak ile yüzeylerinin çizilmesiyle elde edilir. Bitkinin gövdesinde açılan bu delikler aslında ağacın yaralanmasına neden olur ve ağaç da doğal bir refleks olarak bu yaranın kapanması için özsu salgılar. Gövdede açılan bu deliğin aşağı doğru akış sağlayacak şekilde genişletilmesi, bitkinin ürettiği özsuyun aşağıda duran kovalara akmasını sağlar. Böylece doğal kauçuk maddesi de pratik bir biçimde elde edilir. Viskon ve pamuk ile karıştırıldığında esnek varis çorabı yapımı için ideal bir madde olan lateks, diğer elbiselerde de kullanılır. Hortum ve araç lastiği yapımında da yaygın olarak kullanılan kauçuk, süspansiyon elemanları için de en uygun maddelerden biridir. Zira aracın hareket etmesiyle oluşan titreşimlerin azalmasına yardımcı olur. Su geçirmezliğin gerekli olduğu neredeyse her alanda kullanılabilen kauçuk, ucuz bir hammadde olduğu için de tercih edilir.