Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı nedir?
Kavalalı Mehmet Ali Paşa Mora’da büyük güçler karşısındaki kayıplarını önlemek amacıyla Sultan Mahmut’tan Suriye eyaletinin valiliğini istedi. Sultan Mahmut ona bunun yerine Girit valiliğini verdi. Ancak adada düzeni sağlamanın kendisi için büyük bir mali yük getireceğinin farkında olan Mehmet Ali Paşa bu teklifi reddetti. 1831 yılında karadan ve denizden Suriye’ye karşı bir sefere başladı. Yeniden toplarlatılan Mısır ordusuna komutanlık yapan oğlu İbrahim Paşa, Akka, Şam, Hama, Humus’u alıp Toroslar’ı aştı. Anadolu’da yerel halk heyecanlı bir şekilde karşıladı. Sultan Mahmut’un, bu isyana tahammül etmesi söz konusu değildi. Mehmet Ali Paşa ve oğlu İbrahim Paşa asi ilan edilerek Sadrazam Reşid Mehmet Paşa komutasındaki bir ordu üzerlerine gönderildi. İki ordu Konya ovasında karşılaştığında Osmanlı ordusu yenilmekten kurtulamadı. Ve Sadrazam Reşid Mehmet Paşa esir alındı.
Mehmet Ali Paşa’nın Osmanlıdan bağımsızlık ilan etmeye niyetinde değildi. Hatta muhtemelen imparatorluktan kopmayı da düşünmüyordu. Ancak oğlu İbrahim Paşa için aynı şeyleri söylemek mümkün değildir. Mehmet Ali Paşa, Sultan Mahmut’tan af dilemek ve kazandığı toprakları elinde tutmak için bir mektup yazarken, oğlu İbrahim Paşa kendi adına hutbe okutup, sikke kestirip bağımsızlık ilan etmesi için babasına baskı yapıyordu. 1833 yılının Ocak ayında İbrahim Paşa, Kütahya’ya varmıştı. Mısırlıların bu ilerleyişi açlık tehlikesini ortaya çıkarmıştı. İngiltere ve Fransa’dan yardım alamayan Sultan Mahmut yardım için Rus Çar Nikolay’a başvurmak zorunda kalmıştır. Sultan Mahmut, bu durumu denize düşen yılana sarılır sözü ile açıklamıştır.
Rusya’da Mehmet Ali Paşa’nın başarılarından çekiniyordu. Çünkü, Mehmet Ali Paşa’nın İstanbul’da yerleşmesi ve Osmanlı yönetimine el koyması, kuvvetli bir imparatorluk kurması demekti. Bu Rusya’nın yüzyıllardır sürdürdüğü politikasının sonu demekti. Çar Nikolay, Sultan Mahmut’a yardım, Mehmet Ali Paşa’ya da derhal muharebeyi durdurmasını teklif etti.
Sultan Mahmut, Çarın yardım teklifini sevinçle kabul etti. Çar Nikolay, yardımın sadece Karadeniz filosu tarafından yapılmasını ileri sürmüşken Sultan Mahmut, Tuna sahillerinde bulunan kuvvetlerden 30 bin kişilik bir birliğin İstanbul’u koruması için gönderilmesini istedi. Rusya bunu da kabul etti. 1833 yılının Şubat ayında Visamiral Lazarev komutasındaki 9 harp gemisinden meydana gelen Rus filosu İstanbul boğazına girerek Büyükdere önlerinde demirledi. Rus tehlikesini gören Fransa ve İngiltere birden uyandı. Fransa elçisi Rus donanmasının İstanbul’dan uzaklaşmasının Sultan Mahmut ile Mehmet Ali Paşanın anlaşmaları ile mümkün olduğunu düşünüyordu. Bunun üzerine Fransa Sultan Mahmut’un onaması ile Mehmet Ali’ye Kudüs, Akka, Trablusşam ve Nablus sancaklarını kabul ettirerek padişahla barış yapmasını teklif etti. Teklifi kabul etmezse Fransa’nın da kendisine silahla karşılık vereceğini belirtti. Mehmet Ali Paşa Fransa’nın teklifini kabul etmemekle birlikte Beriyettüşşam ve Adana sancağının da kendisine verilmesi için Sultan Mahmut’a ültimatom verdi. Bu sıralarda Mehmet Ali Paşa’nın entrikaları sonucu Anadolu’da padişaha karşı isyanlar çıkmıştı. Kastamonu’da Tahmiscioğlu, İzmir’de Mehmet ağa Mehmet Ali Paşa’nın idaresini kurmaya yeltendiler.
15.000 kişilik bir Rus kuvveti 5 Nisan 1833 tarihinde Boğaziçinin Anadolu yakasına çıktı. Fransız ve İngiliz bunun üzerine dehşete kapıldılar. Rusların İstanbul’dan uzaklaşmaları sadece Mehmet Ali’nin Anadolu’yu boşaltması ile mümkündü. Sultan Mahmut Mehmet Ali ile anlaşma yapması için elçiler tarafından zorlamanya başladı. Sultan Mahmut yeni barış teşebbüslerini kabul etti. Nihayet Mehmet Ali Paşa ile Sultan Mahmut arasında 14 Mayıs 1833 tarihinde Kütahya Barış Anlaşması imzalandı. Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak, Şam, İbrahim Paşa’ya ise Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verildi. Bundan dışında Anadolu’da Mehmet Ali Paşa’nın tarafını tutmuş olanlar için genel af ilan edildi. Kütahya barışından sonra İbrahim Paşa kuvvetleri Anadolu’yu tamamen boşalttı.
Kütahya Antlaşması, 14 Mayıs 1833 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa arasında imzalanmış bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır. Birinci Mısır- Osmanlı Savaşı bu antlaşmayla sona ermiştir, aynı zamanda bu antlaşma ile Şam, Girit ve Adana vilayetlerinin yeni statüsü belirlenmiştir. Bu antlaşma her iki tarafı da memnun etmemiştir. Mısır sorunu geçici olarak Kütahya Antlaşması ile tamamen ise ancak Londra Antlaşması ile çözüme kavuşmuştur.