Kayısı nasıl yetiştirilir?
Kayısı genel olarak kışları kısmen soğuk, yazları sıcak olan iklim bölgelerinde yetişebilen bir meyvedir. Kayısının yüksek kaliteye sahip olması için yaz aylarında atmosferin kuru olması lazım gelir. Havası nemli ve ilkbahar mevsimi sisli olan yerlerde genellikle çil hastalığına tutulur ve meyve kalitesi bu yüzden düşer. Bundan dolayı bahçelerin havalanmasının iyi ayarlanarak kurulması gerekir. İlkbahar mevsiminde ortaya çıkabilen geç donları da bu dönemde çiçek açan kayısının yetiştirilmesini sınırlamaktadır. Kayısı üretimini olumsuz etkileyen iklim faktörleri daha çok, aşırı kış soğukları, ilkbahar geç donları, yaz aylarının serin ve yağışlı olmasıdır. Ülkemizde özellikle Malatya ili ve çevresi kayısı yetiştirmek için idealdir.
Her meyve ve sebzenin olduğu gibi kayısının da kendisine göre iyi yetiştiği topraklar bulunmaktadır.Kayısı geçirgen, iyi havalanan, derin, sıcak ve besin maddeleri bakımından son derece zengin olan ince dokulu, tınlı veya tınlı kireçli topraklarda daha kolay yetişmektedir. Kayısılar, çok nemli ağır topraklarda kolay kolay yetiştirilemez.
Kayısı çeşitlerini aşı ile çoğaltmak mümkündür. Bunun için kullanılan en uygun aşı, durgun göz aşısıdır. Aşı toprak yüzeyinden 10-15 cm yükseklikten yapılırsa da kışları soğuk geçen yerlerde yüksekten aşılamak, yeni gövdeyi zerdaliden teşkil etmek daha doğru olmaktadır.
Kültür çeşitleri ile uyum göstermesi ve üzerindeki kalemin gelişmesi, kurak şartlara dayanması bakımından kayısı için en iyi anaç zerdali ağacıdır. Nemli ve ağır olan toprak çeşidinde kaysıya anaç olarak eriğin kullanılması gerekmektedir.
Kayısı bahçelerinde ilk birkaç yıl dikimden sonra açık toprak işlemesi yapılmalıdır. Daha sonra, bahçelerde geçici bir örtü bitkisinin ekilmesi yararlı olacaktır. Sonbaharda yaprak dökümünden hemen sonra bahçe yüzeysel olarak kültüvatör veya küçük bahçe pulluğu ile sürülmelidir. İlkbaharda çağlalar fındık büyüklüğüne ulaştığı zaman ve yabani otların çıktığı, yağışların bol olduğu dönemlerde, sıra araları yine aynı şekilde sürülmelidir. Ağaç dipleri ise bellenmelidir.
Kayısı ağaçlarının meyvelerin büyüdüğü ve olgunlaştığı yaz döneminde sulanması gerekmektedir. Sulama olanaklarının bulunduğu yerlerde toprağın geçirgenliği, sıcaklık ve buharlaşma şiddeti dikkate alınarak sulama aralıkları belirlenmelidir. Sulama esnasında suyun 1,50-1,80 m. yani köklerin en çok bulunduğu toprak bölgesine ulaşması gerekir. Sık sık yapılan sulamalar çoğu kez zarar verir.
Bahçelerde geçici örtü bitkisi yetiştirilerek ağaçların organik madde ihtiyaçları karşılanır. Kayısı bahçeleri için her üç yılda bir, çiftlik gübresi verilmelidir. Suni gübrelerden her yıl ağaç başına her ağacın yaşı için 100 gr hesabı ile gübre verilmesi gereklidir. Sonbaharda fosforlu gübreler ağacın gövdesinden itibaren 1-1,5 m. dışına açılacak olan bir ark içine bant şeklinde verilmesi, azotlu gübrelerinde ilkbaharda mart ayının başında yarısını, mayıs başında diğer yarısı olmak üzere serpme şeklinde gübre verilmesi gerekir.
Kayısı ağaçları genellikle sebest goble, değişik doruk dallı ve yatay palment şeklinde taçlandırılırlar. Ağaçlarda budamalar sırasında ana ve yan dallar üzerinde uzanan obur dallar ile aynı yönde birbirine yakın uzanmış olan sürgünlerin kesilmesi ile büyüme sağlanır ve iyi bir bahçe kurulmuş olur. Verimli ağaçların budanmasında esas ürünün iki ve daha yaşlı dallar üzerinde meydana geldikleri dikkate alınarak dalcıkların korunmasına çaba gösterilmeli.
Kayısılarda daha çok sofralık olanlarda seyreltme yapılır. Kurutmalık olanlarda ise bu işlem yapılmaz. Seyreltme işlemi meyve iriliğini artırır, meyvelerin dallarda ve ağaçlar üzerinde iyi bir şekilde dağılmalarını sağlar ve meyvenin kalitesini son derece yükseltir. Çekirdeğin sertleşmeye başladığı dönem en iyi seyreltme dönemidir. Seyreltme yapılırken küçük meyveler koparılmalı, büyük olanlar ise bırakılmalı ve 4-8 cm mesafe ile seyreltilmelidir.
Sofralık ve uzak bölgelere nakledilecek olan kaysılar daha sertken ve zemin rengi kısmen sarardığı zaman toplanır. Konservelik kayısılarda ise meyveler yumuşamaya başladığında ve olgunluk rengini aldığında toplanmaya başlanır. Kurutmalık kayısılarda meyveler ağaç üzerinde tamamen olgunlaşıncaya kadar bırakılır. Bir ağaçtan hasat genel olarak 3 defa yapılır. Daha fazlada tekrar edilebilmesi mümkündür.