Kendine zarar verme nasıl olur?
Kendine zarar verme davranışında vücudun bölümlerine zarar vermek, tekrarlayıcı davranışlar sergilemek, bilinçli olmak, ölümcül davranışlar içermemesi, ortama tahammülsüzlük olmasına rağmen kendi kendine yardım etmek ve yaşamı tehdit etmemesi unsurların bulunması gerekir. Bu davranışın içeriği hem bağımlılık özelliğinde, hem de yardım çığlığı anlamındadır. Kişiler kendine zarar verip, kendilerine ilaç sağlamayı arzu eder. Bu kişilerin davranışlarından ötürü yaşadığı acılar onların ihtiyaç duyduğu ve yapmayı istediği bir şeydir. Kişi sadece kendine zarar vermeye hedeflenir. İntihar ve ölüm isteği bulunmaz. Bu davranış genel olarak korku, duygular ve saldırganlık için sibop vazifesi görür. Kişiler bu duygularla nasıl başa çıkacağını bilemediklerinden, kendilerine zarar verirler.
Kendine zarar verme davranışının kriterleri nedir?
- Kişinin kendini yakması ya da kesmesi eylemlerinden bir tanesini sürekli olarak tekrar etmesi
- Kişilerin kendilerine zarar vermeden önce, gerilim duygusu hissetmesi
- Yaptıkları hareketten sonra duyulan fiziksel acıyla beraber rahatlama, hoşa gitme ve zevk alma duygularını yaşamaları
- Sosyal olarak damgalanma korkusuyla ya da utanma sebebiyle, kendilerine verdikleri zararları başkalarından gizlemeye çalışırlar
Kendine zarar verme kaç türlü olur?
Kişilerin kendine zarar vermesi iki grup halinde değerlendirilir.
Kültürel açıdan kabul gören zarar veren davranışlar: Bu davranışların içinde vücuda dövme, piercing, dağlama yapma gibi davranışlar yer alır.
Sosyal açıdan kabul görmeyen zarar veren davranışlar: Bu davranışlar toplumda kabul görmezler. Bunlar kendi içinde bazı gruplara ayrılır. Bunlar;
- Dudak ısırma, kafa vurma, tırnak yeme, deriyi tırmalama, kendini ısırma, saçlarını yolma gibi tipik kendine zarar veren davranışlar
- Organ kesmek, göz çıkarmak gibi psikotik kendine zarar verici davranışlar
- Deriyi çimdikleme, saç yolma gibi kompulsif kendine zarar verme davranışları
- Kendini yakma, kesme, vurma gibi dürtüsel kendine zarar verme davranışları
Kendine zarar verme davranışı nelerle ilişkilidir?
- Borderline kişilik bozukluğu bulunan kişilerde % 80 oranında çocukluk döneminde cinsel ya da fiziksel istismar bulunur.
- Kendine zarar veren kişilerin üçte birinde travma sonrasında stres bozukluğu kriterleri bulunur.
- Borderline kişilik bozukluğu yetişkin dönemde yaşanan travmatik durumlarla beraber olabilir.
- Çocukluk çağında yaşanmış ağır cinsel istismar çocukluk çağında veya erişkinlikte risk faktörü olur.
Kendine zarar verme davranışıyla ilgili psikolojik kuramlar
Bu hastalarla ilgili psikanalitik değerlendirmeye göre derisini kesme davranışı bir çok amaca hizmet eder. Buna göre;
- Kendine zarar verme kişiye doğrudan mazoşistik ve sadistik bir haz verir
- Kendine zarar verme davranışıyla yaşanan hazzı değersiz kılan yara meydana gelir
- Bu davranışın gerçek kastrasyonu önlemeye yönelik sembolik kastrasyonu simgeler
- Bu davranışın babanın korkulan ve arzu edilen penetrasyonunu simgeleyen self penetrasyonun bir bölümüdür.
Kendine zarar verenin sebepleri nelerdir?
Bu davranış ruhsal bir bunalımın veya duygusal bir kaosun göstergesi olarak kabul edilir. Bunun travma, cinsel taciz, tecavüz, yakının kaybedilmesi, bedensel saldırılar gibi farklı sebepleri olabilir. Kişiler bu sorunla tek başına uğraşmak zorundadır. Buda kişilerin duygularını alt üst ederek, değersizlik duygusu yaşanmasına sebep olur. Ergenlik duygusal ve saldırgan davranışlar içeren bir dönem olduğundan, kendine zarar verme bu sırada başlayabilir. Genellikle kişilik bozukluğu olduğunda, depresyonda, uyuşturucu ve alkol bağımlılığında birlikte yaşanır. Kendine zarar verirken kişiler dayanılmaz bir duygusal baskı yaşar. Kişiler hayal kırıklığı, korku, öfke gibi duygularına kendisi yön verir. Kendisini boşlukta hissettiğinden, algılama yok olur.
Kendine zarar vermenin sonuçları nedir?
Bu davranışla kişide var olan sorunlar sadece ertelenmektedir. Bunlar açık bir şekilde görülebilir. Zarar büyük olabilir, gözle görülen yaralar oluşabilir. Kişilerin yaşadığı en büyük sıkıntı oluşan yaraları gizlemeyi bir zorunluluk olarak görmesidir. Bunun nedeni yaralarla ilgili açıklama yapmak istememelerindendir.