Kimyon nasıl yetiştirilir?
Önemli bir baharat bitkisi olan kimyon, özellikle son yıllarda yurt içinde ve yurt dışında sucuk imalinde, ilaç sanayinde ve boya sanayinde kullanılmaktadır. Kimyon tohumları tüketim için genelde toz haline getirilir. Kimyonun en sık yetiştiği yerler: İran, Özbekistan, Tacikistan, Türkiye, Fas, Mısır, Hindistan, Suriye, Meksika ve Şili’dir. Türkiye”de ise Ege ve Karadeniz Bölgesinde kültür olarak yetiştirilir.
Mercimeğe benzeyen kimyon, ortalama 35 – 40 cm boya ulaşan, tohumu 4, 5 cm uzunlukta olan bir bitkidir. Kimyon tohumu 4-5 mm uzunluğunda, açık kahverengi renkte olup küçüktür. Kimyon bitkisinin Orta Anadolu da erken ilkbaharda 15 şubat- 15 Mart tarihleri arasında mutlaka ekimi yapılmalıdır.
Kimyon bitkisi ilkbaharda erken ekim yapılacak yazları sıcak kışları soğuk olan Orta Anadolu bitkisidir. Güneşli ve kısmen gölgelik olan yerleri seven kimyon yıllık yağışın 300-400 mm ve ilkbahar dönemine denk geldiği nispi nemin %60-65 civarında ve hava sıcaklığının ortalama 10-15°C olduğu ortamlarda kolaylıkla yetiştirilebilmektedir. Çimlenme sıcaklığı minimum 8-9°C olan kimyon uzun süreli kuraklara dayanıklıdır. Ancak rüzgârlı yerlerden pek hoşlanmaz. Kimyon tropik özellik gösteren bir bitki olduğundan dolayı çiçeklenme ve meyve bağlama dönemlerinde düşük nem oranından etkilenmemektedir.
Kimyon hafif ve nazik bir bitki olduğu için genel olarak ot getirmeyen yumuşak, kaymak bağlamayan hafif topraklarda iyi yetişir. Özellikle hamdan yeni açılan topraklarda daha fazla randımanlı yetişir. İyi verim alınabilmesi yılın yağışlı geçmesi şarttır.
Kimyon bitkisinin ekimi yapılırken kimyon tohumu mutlaka fenni gübre ile birlikte ekilmelidir. Kimyon bitkisi fosforlu gübreye ihtiyacı olmakla birlikte azotlu gübreye daha fazla ihtiyaç duymaktadır.
Kimyon bitkisi genel olarak Orta Anadolu’da münavebede hububattan sonra ekilir. Kimyon ekilecek tarla yağışlarını iyice alıp yumuşadıktan sonra erken ilkbaharda 15 Şubat 15 Mart arasında ekim yapılır. Kazayağı ile ikilenerek erken çıkan otlar imha edilir. Barana (tırmık ) çekilerek üçlenip ekilecek saha kısmen tesviye edilir. Tarla ekime hazır duruma getirilir.
Kimyon tohumu mibzerle sıraya ekilir. Serpme ekim daha çok dar arazilerde yapılmaktadır. Kimyon ekilecek tarla hazırlandıktan sonra dekara 10 kg fenni gübre ile 1 kg tohum hesaplanarak gübre ile tohum karıştırılır. Bu karışım mibzerlerin tohum sandığına konur. Kombine mibzeri ile tohum sandığı ayarı 10-12 dereceye getirildiğine dekara 10 kg gübre 1 kg tohum en idealdir. Tohumlar genel olarak 2-3 cm derinliğe ekilmelidir. Daha derine giderse çimlenme olmaz. Bunun için Kimyon ekilecek tarlanın toprak hazırlığının iyi yapılarak ekimde tohumunun derine gitmesi önlenmelidir.
Kimyon ekildikten sonra 30-40 gün içinde çimlenir. Kimyon ot getirmeyen ya da az ot getiren tarlaya ekilebilir. Kimyonla birlikte yabancı otlarda kimyon tarlası içinde büyümeye başlar, Nisan ayının ortalarından sonra kimyon üst azotlu gübreden atıldıktan sonra 1-15 Mayıs arasında yabancı otlar elle yolunmalıdır. Veya kimyon yabancı otunu yok eden AFALON ilacı ile hububat tarlalarında yapılan yabancı ot ilaçlaması yapılmaktadır. Çiçek zamanı yapılacak yabancı ot ilaçlaması kimyonun verimini çok düşürmektedir.
Kimyon ürünü genel olarak Haziran ayı içinde çiçeklenerek Haziran sonrası Temmuz başlarında rengi yeşilden mat kahverengi rengine dönüşünce hasadın mutlaka yapılması gerekir. Bir işçi günde yarım dekar ile 1 dekar arası yolma işlemi yapabilir. Yapılan demetler tarlaya batör ayarı düzenlenmiş ve rüzgarlıkları kısmen yapılmış biçer döver yürütülerek önüne atarak hasat ve harman yapılır. Kimyon harman yerinde sopalarla dövülerek ya da dövenle sürülerek harmanı yapılmakta beraber harmanı son derece güçtür.
Kimyon iyi ekimi yapılmış iyi gübrelenmiş iyi ot alınmış kuvvetli tarlalardan ortalama beher dekara 50-80 kg arasında ürün vermektedir. Zayıf şartlarda bu verim 20-30 kiloya kadar düşebilir.