Kıpçak Türkçesi nedir, özellikleri nelerdir?
13. yüzyılda Türk yazı dilinin en önemli hadiselerinden biri olan Türk yazı dili şivelerinin ortaya çıkışı gerçekleşmiştir. Bunun en önemli sebebi Oğuz-Kıpçak gibi Türk boylarının Batı’ya göç ederek değişik coğrafyalara yerleşmeleridir.
11. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar Güney Rusya bozkırları Kıpçaklar tarafından ele geçirilmiştir. Volga Nehri’nin aşağısından başlayarak Don ve Dinyeper Nehirleri arasında yayılan bu saha Arap ve İran kaynaklarında Deşti Kıpçak olarak geçer. Kıpçaklar Bizans kaynaklarında Kuman (Koman) Rus kaynaklarında ise Plovets olarak adlandırılırlar.
Kıpçaklar 11. ve 15. yüzyıllat arasında Karadeniz’in Kuzey’inde hakimiyet kurmuş, siyasi ve idari rolleri Kafkas, Suriye ve Mısır’a nüfuz etmiş bir Türk boyudur. 15. yüzyıl ortalarına doğru Ukrayna, Macaristan ve Polonya içlerine kadar Kıpçakların ilerlediği görüür.
Büyük bir hareket ve nüfusa rağmen Kıpçakların genellikle göçebe oluşları büyük devletler kuramamalarına sebep olmuştur. Buna rağmen Kıpçaklar Altın Ordu / Orda ve Memlük Devleti’nden idari mekanizmada söz sahibidirler. 11. yüzyılda yıkılan Ermeni Devleti’nden Kırım’a göç eden Ermeniler, Kıpçak Türkçesini resmi ve dini dil olarak kabul etmişlerdir. Daha sonra Ukrayna’ya yerleşen bu Ermeniler, Ermeni harfleriyle bile olsa Kıpçakça yazmaya devam ederler.
Bugün edebi literatürde yahut edebi kaynaklarda da Ermeni Kıpçakçası denilen eserler bu eserlerdir. Bir kısım Kıpçaklar köle olarak Mısır’a götürülmüştü. Bu Kıpçaklar bölgedeki diğer Türk unsurları ile birleşerek burada Memlük (Kölemen) Devleti’ni kurarlar.
Türk Sultanların idareci olmaları sebebi ile bölge sınırları içerisinde Türkçeye karşı olan ilgi de oldukça artmıştır. Aynı zamanda Araplara Türkçeyi öğretmek maksadı ile de çeşitli eserler yazılmıştır. Bununla beraber ayrıca Arapça ve Farsça tercümeler yapılmıştır. Bu dönem eserlerini coğrafi açıdan 3’e ayırabiliriz:
- Kodeks Kumanikus (Kumanların İçeriği)
- Altın Ordu / Orda, Mısır ve Suriye’de yazılan eserler
- Kırım’da 13. ve 14. yüzyılda Ermeni Kıpçakçası ile yazılan eserler