Kök hücre ile tüp bebek tedavisi yapılabilir mi?

Kök hücre çalışmaları günümüzde hız verilmiş çalışmalar arasındadır. Bu çalışmalar çiftlere bir umut ışığı olarak görülür. Çiftlerin her iki tanesinde % 2 oranında üreme hücresi bulunmayan genç bireyler vardır. Bunlar kendi üreme hücresi olmadığından, kök hücrelerden dönüşen üreme hücrelerine ihtiyaç duyarlar.

Kök hücre nedir?

Kök hücre farklılaşmış olan hücredir. Bu hücreler hem kendini, hem de diğer doku hücrelerini üretecek potansiyele sahiptir. Kök hücreler embriyo ya da insan vücudunda olan bazı doku ve organlardan elde edilir. İlk embriyonik kök hücre 1981 yılında fareden elde edilmiş. Birçok ülkede insan embriyosu ile çalışma yapmak yasaklanmıştır. Erişkin dokulardan farklı hücreler elde edilir. Örneğin kemik iliğindeki kök hücrelerden kan hücreleri elde edilmektedir. Rahim içindeki zardaki hücreler yani endometrium hücreleri kemik iliğinden elde edilmiş kök hücrelerden üretilir. Yapılan tespit rahim yapısıyla ilgili sorunların çözümünde bir umut ışığı olmuştur.

Kök hücrelerinin kullanım alanları nedir?

• Kan kök hücresi elde etmekte
• Hasarlı kalbin tamir etmekte
• Bağışıklık sistemi hastalıklarını tedavi etmekte
• Organ nakillerinde
• Şeker hastalığının tedavisi için
• Sinir sistemini tekrar oluşturmakta
• İşitme kayıplarını tedavi etmekte

Kök hücreler bunların dışında teknolojik gelişmesiyle üreme sorunlarında ve kısırlıkta kullanılan tüp bebek tedavisinde kullanılmaya başlamıştır.

Embriyodan kök hücre elde edilmesi

Yapılan çalışmalar embriyodan kök hücre elde edileceğini göstermiştir. Deneysel laboratuvar ortamında kullanım dışında kalan hücreler ya da transfer edilemeyecek olan embriyolar kullanılır.  Bu çalışmalar sırasında yumurta hücresi ve sperme ulaşılır. Somatik hücrelerden sperm elde edilir. Bu spermlerle sağlıklı ve canlı doğumların sağlanması için uzun bir zamana ihtiyaç bulunmaktadır. Yasal ve etik engeller çalışmaların yavaş ilerlemesine sebep olmaktadır. Kadında yumurtalıklarda kök hücrelerin olduğu ve bunlardan yumurta hücresinin elde edilebileceği tespit edilmiştir. Yumurta hücrelerinden laboratuvarda olgun yumurta elde edilmesi sağlanabilir. Fakat yumurtalardan sağlıklı ve genetik alt yapısı iyi embriyoların gelişmesi ve canlı doğumun olması için daha zamana gerek bulunmaktadır. Olgun bir yumurtayla, embriyo oluşturmak kök hücre çalışması değildir. Üreme hücresi olmayan kişilerin sağlıklı bir bebek sahibi olabilmesi için yapılan laboratuvar çalışmaları az sayıda ülkede yapılabilir. Günümüze kadar sağlıklı sperm ve oositlerin elde edilme yöntemi kesinleşmediği için, henüz doğan bir bebek bulunmamaktadır.

Kök hücre ile tüp bebek tedavisi

Kök hücre biyolojisiyle yapılmış testlerden elde edilen son sonuçlar, kısırlık tedavisine umut ışığı olmuştur. Bu çalışmaların en kısa sürede bitmesi, çiftlerdeki beklentilerden biridir. Erkekler ve kadınlarda olan % 2 oranında azospermi ve erken menopozda kök hücreyle bebek sahibi olunması sağlanabilir. Fakat bu çalışmalar henüz bitmediğinden, çiftlerin biraz daha beklemesi gerekir.

Kök hücreler vücutta olan doku ve organlardaki olgun hücrelerin kaynağını oluşturur. Testislerde spermatogonia adlı spermatojenik serinin en ilkel hücresi kabul edilen kök hücreler vardır. Azospermik erkeklerde bunun nedeni yapım bozukluğuna bağlı olduğunda, testiste kök hücreler ve spermatojenik serinin hücreleri olmaz. Matürasyon arresti adındaki özel durumda spermatojenik serinin hücreleri belirli aşamaya gelince olgunlaşmaya son verirler. Burada olgun sperm hücresi durumuna gelemezler. Spermatid aşamasında olan duraksamalarda olgunlaştırma vücudun dışında yapılır ya da mikroenjeksiyon amaçlı kullanımlarda az sayıda gebelik elde edilmiş ve elde edilen gebeliklerin kaynağı şüpheli görülmüştür. Günümüzde ise, spermatidlerin döl hücresi olarak kullanımı terk edilmiştir. Bu konudaki çalışmalar devam etmektedir.

Kök hücreden sperm üretimi

Bu yöntem az sayıda hastada denenmiş ve bazı hastalarda olumlu sonuçlar alınmıştır. Ancak uygulamalar henüz araştırma aşamasında olup ve umut verici gelişmeler olmaktadır. Yapılan araştırmalarla ergenlik döneminden evvel kanser tedavisi görmüş erkek çocuklarının ilerde çocuk sahibi olabilmeleri için, kök hücreden sperm hücreleri elde etmeye devam edilmektedir. Bu yöntemde kanser tedavisinden önce testis dokusu dondurulur ve kanser tedavisinden sonra sperm hücresi üreten kök hücreler geriye nakil yapılarak olumlu sonuçlar alınmaya başlanmıştır.

İnsanlarda embriyonik kök hücresinden yumurta ve sperm hücresi üretimini sağlayan germ hücreleri elde edilmiş. Bu dişi yumurta hücresi ve erkek sperm hücrelerinin üretimiyle başlayan insan gelişiminin bilinmeyenlerini aydınlatmak için kullanılmaktadır. Bununla genetik hastalıkların bebeğe geçişinin nasıl olduğu daha iyi anlaşılacak ve gereken önlemler daha önceden alınacaktır. Çalışmalar sırasında insanın normal ve anormal gelişiminin kökenlerine ulaşılmak istenmektedir. Hayvanlardaki çalışmalarda onların genetik yapılarının farklılığı nedeniyle, hayvan germ hücrelerinden bunu anlamanın mümkün olmadığı tespit edilmiştir.