Kömür nasıl oluşur?
Yeryüzündeki tortul katmanlarında bulunan katı bir madde olan kömür, karbon atomu yönünden son derece zengin ve kayaç sınıfına giren bir maddedir. Yerküre üzerinde oldukça farklı yerlerde bulunan kömür, yeryüzüne yakın bölümlerde bulunabileceği gibi daha derinlerde de oluşabilmektedir. Kömür içerisinde birçok organik maddenin ayrışmasıyla ortaya çıkan maddeler içerdiğinden, kimyasal yapısının son derece zengin olduğu söylenebilir. Bu maddelerin kimyasal dönüşüme uğrama sürecine de, kömürleşme denmektedir.
Yerkürenin farklı bölgelerinde bulunan kömürün yüzyıllar içerisinde oluşmasında, birçok farklı çevresel faktör etkilidir. Özellikle bataklıklarda çok yüksek sıcaklıkların ve nemin oluşması, bataklık içinde ve çevresindeki asit ortamının yoğunlaşması, yukarıda bahsedilen çeşitlik organiklerin ortamda bulunması, yeryüzündeki bitkilerin uygun şekilde çürüyerek yerin altına geçmesi, uygun yoğunluktaki humus tabakasının oluşması ve son olarak bataklığın uyun bir şekilde üzerinin örtülmesi gibi birçok faktör, kömürün oluşmasında doğrudan etkilidir.
Coğrafi özellikleri açısından en kalın kömür damarları genellikle deltalarda oluşmaktadır. Günümüzde rezerv açısından en çok kömürün bulunduğu madenlerin büyük bölümü, deltalarda yer almaktadır. Ancak göller, nehirler ve uygun ortamın sağlandığı ormanlık alanlarda da çok kalın kömür damaları oluşabilmektedir. Tüm bu coğrafi özelliklerin haricinde denizlerin de daha ince kömür tabakalarının oluşmasında etkili olduğu söylenebilir.
Bilimsel açıdan incelendiğinde dünya tarihinde iki önemli kömür oluşum çağı vardır. Jeolojik devirde dünyanın maden oluşumunu inceleyen bilimadamları, Karbonifer ve Permiyen adında iki farklı kömür oluşum dönemi olduğunu ortaya çıkartmıştır. Tahmini rakamlara göre Karbonifer Çağı 280-350 milyon yıl öncesini kapsarken, Permiyen Çağı da 225-280 yıl öncesini kapsamaktadır. Kuzey Amerika ve Avrupa’da yer alan kömür madenlerinin büyük bir bölümü Karbonifer Çağında oluşurken, Asya ve Avustralya’daki kömür madenleri Permiyen Çağı’nda meydana gelmiştir.
Bilimadamları insanoğlunun kömür kullanımı ile farklı düşüncelere sahip olsa da, genel olarak kömürün ilk olarak M.Ö. 12. yüzyıl civarında Çinliler tarafından kullanıldığı kabul edilmektedir. Arkeologlar ve tarihçiler Çin’de Milat öncesi dönemde kömür kullanımına dair çeşitli belgeler bulmalarına rağmen “bilinen insanlık tarihinde” kömürün yaygın kullanımından ancak 18. yüzyıldan itibaren bahsedilebilir. 18. yüzyılda bilhassa Avrupa’da yaşanan Sanayi Hamlesi ile birlikte kömür kullanımı yaygınlaşmış ve böylece endüstriyel üretim bantları için kömürle çalışan çeşitli aletler geliştirilmiştir. Günümüzde hala çok önemli bir enerji kaynağı olan kömür, daha çok elektrik üretiminde kullanılmaktadır.