Kooperatif çeşitleri nelerdir?
Kooperatif, Fransızca “cooperative” kelimesinden tü
remiş bir kelime olup, yardımlaşma amaçlı bir birlik olarak oluşan, tüzel kişiliklere sahip oluşumlara verilen isimdir.
Kooperatifler 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu çerçevesinde şu şekilde tanımlanmıştır:
“Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını iş gücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir.”
“İmece” olarak bilinen, halk arasında gerçekleştirilen yardımlaşmanın bir nevi resmileştirilmiş halidir kooperatifler. Kurulma amaçlarına, hizmet verdikleri gruplara göre kooperatifler birçok çeşitte ve farklı isimlerle oluşturulabilmektedir.
Uygulamada en çok yer alan kooperatif türleri şunlardır:
- Tüketim kooperatifleri
- Üretim kooperatifleri
- Tarım kredi koooperatifleri
- Esnaf kefalet kooperatifleri
- Yapı kooperatifleri
- Köy kalkındırma kooperatifleri
- Okul kooperatifleri
Tüketim kooperatifleri; üye ortakların ihtiyacı olan mal ve hizmetleri uygun fiyat ve uygun koşullarda temin etmek amacına hizmet ederler. Üretim merkezlerinden uygun koşullarda temin ettikleri ilk malların, uygun fiyatlarla ortaklarının ihtiyacını en etkin şekilde karşılayacak şartlarda ortaklara satışlarını gerçekleştirirler. Bu şekildeki bir yapıda aracılar ortadan kooperatif sayesinde kaldırıldığı için fiyat oldukça uygun düzeyde kalabilmektedir.
Üretim kooperatifleri; üye ortakların ürettikleri ürünleri değerlendirip, bu ürünlere uygun pazarlar temin ederek, ortaklarının beklentilerini tamamen karşılamaya hizmet ederler.
Tarım kredi kooperatifleri; üye ortakların üretime konu edilmek üzere ihtiyaç duydukları kredi ihtiyacını karşılama yönünde hizmet verirler. Ortakların üretimini gerçekleştirdiği ürünler için de uygun pazarlar temin ederek, hem üretime, hem de pazarlamaya destek olurlar. Bu tarz kooperatifler ortaklarının orta ve uzun vadeli kredili işlemlerinde kefalet de vermektedirler.
Esnaf kefalet kooperatifleri; kefalet temin etme imkanı olmayan esnaf ve sanatkarlara kefalet vererek, uygun koşullarda kredi temin etmelerini mümkün hale getirirler.
Yapı kooperatifleri; ortaklarını uygun koşullarda ev sahibi yapmayı amaçlayan kooperatiflerdir.
Köy kalkındırma kooperatifleri; köyleri ve köylüleri kalkındırma amacı ile hizmet veren kooperatiflere verilen isimdir.
Okul kooperatifleri; üye okullar bünyesindeki tüm tarafların (öğretmen, öğrenci, idareci, hizmetli, vb.) ihtiyaçlarını karşılayabilme adına hizmet veren kooperatiflerdir.