Kuş gribi nedir?
Kuş gribi, evcil ve yabani kanatlılar ile memeli hayvanların bir çoğunda solunum ve sindirim sistemine ait bir takım belirtiler gösteren ve ölümle sonuçlanan bulaşıcı bir hastalıktır.Hasta tavuklarda yüksek bulaşıcılığı daha çok bu hastalık ilk defa 1878 yılında İtalya’da tespit edilmiş ve “tavuk vebası” olarak adlandırılmıştır.
1901 yılında hastalık etkeninin bir virüs olduğu ortaya konulmuş olmasına rağmen, etkenin memeli influenza A virüsleri ile ilişkili olduğu 1955 yılında gösterilebilmiştir.
Hastalığın doğal saklayıcısının göçmen su kuşları bilhassa yaban ördekleri olduğu belirtilmektedir. Virüsün saklayıcıları enfeksiyona karşı dirençlidir. Ancak, diğer kuşlar daha duyarlıdır. Evcil kanatlı hayvanlardan tavuklar ve hindiler hastalığa son derece duyarlı olup, bu hayvanlarda hızlı ölümler ile seyreden epidemiler şeklinde ortaya çıkmaktadır. Virüsün hava yolu ile başka yere taşınması bir kaç kilometre ile sınırlıdır. Ayrıca hastalık böcekler, kan emici sinekler ve kemiriciler vasıtasıyla enfekte hayvanlardan duyarlı olan hayvanlara mekanik olarak kolaylıkla bulaştırılabilmektedir. Kuluçka süresi birkaç saat ile 2-3 gün arasında değişmektedir.
Hastalık etkeni Orthomyxoviridae familyasından İnfluenza grubuna ait, tek sarmallı, RNA taşıyan İnfluenza A virüsüdür. Iinfluenza virüslerinin A, B ve C olmak üzere 3 tipi tanımlanmıştır
A tipi İnfluenza virüsünün yüzeyinde antijenik özellik gösteren “hemagglutinin” (H) ve “neuraminidase” (N) olarak iki grup protein bulunmaktadır. Birinci grup olan hemagglutinin proteininin H1-H16 arasında 16 farklı alt tipi, ikinci grup olarak nitelendirilen neuraminidase proteininin ise N1-N9 arasında farklı 9 alt tipi bulunmaktadır. İnfluenza A virüsleri bu yüzey proteinlerden taşıdıkları alt tiplere göre isimlendirilmektedir (H5N1 gibi). Bu durumda İnfluenza A virüsünün 144 alt tipi bulunmaktadır. (16 x 9 =144)
Kuş gribi şu yollarla bulaşmaktadır:
1- Hasta hayvanların akıntıları ve özellikle dışkı ile direk temas,
2- Bulaşık yem, su, malzeme ve kıyafetlerle temas
3- Klinik olarak hastalık belirtilerini göstermeyen su ve deniz kuşlarıyla temas
4- Kırık ve çatlak bulaşık yumurtalar civcivleri kuluçka makinesinde iken enfekte edebilir.
Kuş gribi göçmen kuşlar ile ülkeden ülkeye taşınır. Riskli dönemlerde sulak alanlara girip çıkan araç ve insanlar ile başka yerleşim yerlerine taşınır. Riskli dönemlerde avcılık faaliyetleri ile başka yerleşim yerlerine taşınır.
İnfluenza virüsleri çevresel ortamda ve bilhassa serin ve nemli şartlarda uzun zaman sürelerinde canlılıklarını korurlar. Enfektivite dışkıda 4 °C’de 30-35 gün, 20 °C’de 7 gün süre ile muhafaza olmaktadır. AI virüsü karkaslarda ortam sıcaklıklarında sadece birkaç gün canlılığını koruyabilirken buzdolabı sıcaklıklarında 23 güne kadar canlılığını koruyabilmektedir.
Kuş gribinin temel belirtileri şunlardır:
1- Vücut ısısında yükselme olur, tüyler kabarır,
2- İştahsızlık,
3- Depresyon,
4- Şiddetli ishal görülür.
5- Yumurta veriminde şiddetle azalma görülür.
6- Yumurta kabuğunun yeteri kadar gelişmemesine bağlı olarak şekilsiz yumurta görülür.
7- Hasta hayvanların göz kapakları kapanabilir, konjuktiva şişmiş ve kırmızı renkte olurlar.
8- Sakal ibik ve gözlerin çevresinde karakteristik olarak ödem ve siyanoz şekillenir. Ödem boyun ve göğüs bölgesine yayılabilir. Ödem boğulma ile sonuçlanan solunum güçlüğüne sebep olur. Bilhassa hindi palazlarında solunum yollarının tıkanması ilgi çekicidir.
9- Burun deliklerinden grimsi kanlı bir eksudat gelir.
10- Ayaklarda morarma görülür.
11- Kitle halinde ani ölümler.
Bölgedeki yerel yetkililere (muhtar, hükümet veteriner hekimi ) acilen haber verilmesi gerekmektedir. Yetkililer gelinceye kadar alınacak önlemler şunlardır:
1. Hastalık görülen bölgeyi geçici olarak kordona almak
2. Hasta ve sağlam kanatlıları ayrı ayrı yerlerde tutmak
3. Hasta kanatlıların bulunduğu yerlere giriş çıkışların önlenmesi
4. Ölen hayvanları muayene ve teşhis için muhafaza etmek
5. Kokuşma durumunda ise ifrazatı akmayacak şekilde, hayvan uğrağı olmayan bir yerde, yeraltı sularından uzak bir yerde 2 metre derinliğinde çukur açarak üzerine kireç döküp gömmek
6. Hasta hayvanların temas ettiği eşyaların, hayvan yemi ve hayvan maddelerinin hastalık bölgesinden dışarıya çıkarılmasını yasaklanmak
7. Hasta hayvanların bakımı için yeteri kadar kişi görevlendirmek ve tecrit alanına görevli dışında hiçbir kimsenin girmesini engellenmek