Kuyucu Murat Paşa kimdir?

Kuyucu Murat Paşa (1530 – 21 Haziran 1611) 1. Ahmet döneminde 11 Aralık 1606 ve 5 Ağustos 1611 tarihleri arasında Osmanlı Devletinde sadrazamlık yapmış olan devlet adamıdır. Kuyucu Murat Paşa tarihimizde Anadolu’da çıkan Celali Ayaklanmaları sırasında isyana katılanları öldürmesiyle tanınır.

Kuyucu Murat Paşa’nın yaşamı

Bosnalı Hırvat asıllı Murat Paşa, devşirme olarak Enderun mektebine girmiş, buradan çıkınca sarayda çeşitli hizmetlerde bulunmuştur. Saraydaki görevlerinden sonra, dışarıda farklı devlet işlerinde görevlendirilmiştir. 1554 yılında Mısır valisi Mahmut Paşa’nın yanında kethüda olmuş, ardından Mısır’da sancakbeyi olarak görev yapmıştır. Görevlerinde başarılarından dolayı Mısır emr haçlığı görevine verilmiştir.

1571’de Koca Sinan Paşayla birlikte Yemen seferine çıkmış, burada büyük başarıları olmuştur. 1576 yılında Yemen Beylerbeyi görevinde dört yıl kalarak, burada önemli imar faaliyetleri yapmıştır. Ancak aleyhinde çalışmış olanlar bundan büyük kazanç sağladığı hakkında söylentiler çıkardığından, bu görevden alınıp, İstanbul’a çağırılarak, Yedikule zindanlarında bir süre tutuklu olarak kalmıştır. Affedilince Şarki Karahisar Sancakbeyi olarak görev yapmıştır. Ardından Trablusşam valisi, daha sonra Karaman Beylerbeyi olmuş. Bu görevde bulunurken Özdemiroğlu Osman Paşa serdarlığında, İran seferine kendi askerleriyle katılmıştır. 1585 yılında Tebriz yakınlarında Safevi İran güçleriyle olan muharebede, atının çukura düşmesi yüzünden İranlılara esir olmuştur. Kahkaha Kalesinde tutuklu kalmıştır. Kayıtlarda üç yıl süreyle İran Şahının yanında esir olarak kaldığı belirtilir. 1578-1590 yılları arasında yapılan Osmanlı Safevi savaşından sonra imzalanan Ferhat Paşa Antlaşmasıyla 1590 yılında yeniden İstanbul’a dönmüştür.

Kıbrıs Beylerbeyi görevi yapmış, 1594 yılında Şam valisi, 1595’te Diyarbakır valisi olmuş, 1593-1606 Osmanlı Avusturya savaşı sırasında 1595 yılında Avusturya seferine katılmıştır. Macaristan seferinde bulunurken Murat Paşa, Eğri kuşatmasında ve Haçova savaşında büyük başarılar sağlamıştır. Kanije seferindeyken Bobofça Kalesini almış, 1603’te Rumeli Beylerbeyi ve Budin Muhafızlığı görevine getirilmiş. Murat Paşa 1605’te dördüncü vezir olarak kubbe veziri olmuştur. 1606’da sadrazam Sokullu Mehmet Paşa ve Serdar-ı Ekrem Macaristan cephesine giderken, Kuyucu Murat Paşa ise Macaristan serdarı yapılmış. Sokullu tarafından Avusturyalılarla yapılan barış görüşmelerine Kuyucu Murat Paşa devam etmiştir. Antlaşmanın son metnini hazırlamış olan Osmanlı heyetinde görev almıştır. Osmanlı Devletinin tarihinde en avantajlı koşullar altında imzaladığı antlaşma olan Zitvatorok antlaşması 11 Kasım 1606’da imzalanmıştır. Bu açıdan antlaşma Osmanlı tarihinde önem taşımaktadır.

Kuyucu Murat Paşa sadrazamlık dönemi

Avusturya’yla olan savaşın bitmesinden sonra, sırada Anadolu’da çıkan Celali isyanlarının bastırılması geliyordu. Kuyucu Murat’ın Belgrad’a dönmesinden sonra, sadrazam Boşnak Derviş Mehmet Paşa 9 Aralık 1606’da görevden alınarak, idam edildi. 1. Ahmet Şeyhülislam Sunullah Efendi’nin tavsiyesiyle, Kuyucu Murat Paşa’yı sadrazam olarak tayin etmiştir. 11 Aralık 1606’da mührü hümayun Belgrad’da Kuyucu Murat Paşa’ya verilmiştir.

Kuyucu Murat Paşa tarihte Anadolu’da çıkan Celali Ayaklanmasındaki isyancıları idam ettirmesiyle tanınır. İsyancılar Osmanlı su Avusturya’da olması yüzünden küçük birlikler oluşturmuşlardır. Canbolatoğlu Halep’te yerleşmiş, hutbe okutup, adına sikke kestirmiştir. 1607 yılında Anadolu’da seferlere başlayan Kuyucu Murat Paşa, isyancıları temizleme çalışmaları yapmıştır. Önce Canbolatoğlu’nun üzerine gitmiş, yolda Ankara’da yeniden isyan eden Kalenderoğlu’nu etkisizleştirmek için, kendisini Ankara Sancakbeyi yapmış. İsyancıların içinde küçük çaplı olanları affetmiş. İsyancı Sarıcalıoğlu Ahmet Bey’i idam ettirerek, Belen Geçidi güneyinde bulunan Oruç Ovasında Canbolatoğlu’yla muharebeye başlamıştır. Burada galip gelen Murat Paşa, Halep’i ele geçirmiş. Bundan sonra Tavil Ahmetoğlu Mustafa ayaklanması, Kalenderoğlu ve Tavil Halil ayaklanmalarını bastırıp, İstanbul’a dönmüştür.

Yaşı ilerlemiş olan Kuyucu Murat Paşa’nın bu çalışmalar sırasında, atın üstünde uzun süre kalmak için, kendini bağlattığı bilinir. Celali isyanları sırasında öldürdüğü isyancıların kellerini kuyulara gömdürmesi yüzünden Kuyucu lakabını almıştır. Yıllar boyunca bu yaptıkları korku hikayesi olarak anlatılmış, soğukkanlılığını, acımasız olmasını ve gaddarlığı ile dilden dile dolaşmıştır. Celali isyanlarını desteklemiş olan herkesi öldürdüğü söylenir.

Kuyucu Murat Paşa 15 Ağustos 1611 yılında ordugâhı olan Diyarbakır’da vefat etmiştir. Serveti ondan sonra sadrazam olmuş olan Nasuh Paşa tarafından devlete müsadere edilmiştir. İstanbul’da Kuyucu Murat Külliyesinde olan türbeye gömülmüştür.

Kuyucu Murat Paşa’nın eserleri

İstanbul Veznecilerde bulunan Kuyucu Murat Külliyesinde yer alan medrese, sebil, türbe, sübyan mektebi ile dükkânlar bulunur. Bunlar Sedefkâr Mehmet Ağa mimarlığında yapılmış, ancak yapım yılı tam olarak belli değildir. Medrese şimdilerde İstanbul Üniversitesi tarafından Güzel Sanatlar bölümü tarafından kullanılır. Antalya’da yaptırmış olduğu Murat Paşa Cami yine adını taşıyan Muratpaşa ilçesinde bulunmaktadır.