Lirik şiir nedir?
Lirik duyguların coşkun bir dille anlatıldığı şiirlerin adıdır. Duyguların içten , coşkulu, etkili bir dille anlatılmasına da lirizm denir. Şairin ruhunda uyanan ve kabaran heyecanlar içli bir dille anlatılır. Lirik şiirde toplumun hemen her kesimini ilgilendiren sevinç ya da acı gibi ortak duygular veya aşk, ayrılık, özlem gibi bireysel duygular coşkulu olarak işlenir.
Lirik şiir, akıldan çok hayal gücüne ve duygusallığa hitap eder. Divan edebiyatında gazel, şarkı; halk edebiyatında güzelleme türündeki koşma, semai lirik şiir örnekleridir. Lirik şiir, okurun duygularına ve kalbine seslenir. İnsanın iç dünyasını yakalar,. Lirik şiir eylem, olay, etkinlik ve karşılıklı ilişki sergilemez. Ancak yalnızca iç dünyayı yansıtmakla kalmaz, nesnel dünyadan kaynaklanan duygu ve düşünleri de içerir. Bu şiirler derinden okuyanı etkiler ve duygulandırır. Edebî türlerin en sanatsal, en katışıksız, en yoğun olanı lirik şiirdir.
Lirik şiirler Türk edebiyatında eskiden “kopuz” adı verilen bir saz eşliğinde söylenirdi. Sonraları kopuzun yerini “saz” ve “bağlama” almıştır. Türk edebiyatınızda halk şairlerinin söylediği şiirlerin bir çoğunun lirik şiir olduğu söylenebilir. Halk edebiyatında “güzelleme” türündeki koşma, semai”; divan edebiyatında ise “gazel, şarkı, murabba”; lirik şiir türüne girer. Tanzimat döneminde de kemençeye benzer bir çeşit telli sazın adı olan rebabdan dolayı bu tür şiirlere “rebabî” denilmiştir. Yeni Türk edebiyatında ise lirik şiir, değişik nazım biçimleriyle yazılmıştır.
Lirik şiir dünya edebiyatında en çok işlenen ve sevilen şiir türüdür. Batı edebiyatında Rönesans devri ozanlarının daha sonra da, ilke olarak içe dönüklüğü benimseyen romantik ozanların duygusal ve öznel bir özellik gösteren şiirleri bu şiir türünün en başarılı örnekleridir. Lirik şiir, Türk edebiyatında da en çok kullanılan şiir türlerinden biri olmuş;Divan edebiyatında Fuzuli, Nedim, vb., Halk tasavvuf edebiyatında Yunus Emre, vb., din-dışı Halk edebiyatında Karacaoğlan, ve yeni edebiyatta Yahya Kemal gibi büyük şairler bu alanda güzel şiirler kaleme almışlardır. Bu şiir türüne şu şiirleri örnek verebiliriz:
Lavinia
Sana gitme demeyeceğim.
Üşüyorsun ceketimi al.
Günün en güzel saatleri bunlar.
Yanımda kal.
Sana gitme demeyeceğim.
Gene de sen bilirsin.
Yalanlar istiyorsan yalanlar söyleyeyim,
İncinirsin.
Sana gitme demeyeceğim,
Ama gitme, Lavinia.
Adını gizleyeceğim
Sen de bilme, Lavinia
(Özdemir ASAF)
Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak,
Ben aşkımla bahar getirdim sana;
Tozlu yollarından geçtiğim uzak
İklimden şarkılar getirdim sana.
(Ahmet Muhip Dıranas)
Dağda dolaşırken yakma kandili
Fersiz gözlerimi dağlama gurbet.
Ne söylemez, akan suların dili
Sessizlik içinde çağlama gurbet.
(Necip Fazıl Kısakürek)
Nerdesin?
Geceleyin bir ses böler uykumu.
İçim ürpermeyle dolar: – Nerdesin?
Arıyorum yıllar var ki ben onu,
Aşıkıyım beni çağıran bu sesin.
Gün olur sürüyüp beni derbeder,
Bu ses rüzgarlara karışır gider.
Gün olur peşimden yürür beraber,
Ansızın haykırır bana: Nerdesin?
Bütün sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben,
Elverir ki bir gün bana derinden
Ta derinden bir gün bana “Gel” desin
(Ahmet Kutsi TECER)