Maarif kongresinde neler görüşülmüştür?

Maarif kongresi 15-21 Temmuz 1921 tarihlerinde Ankara’da gerçekleşmiştir. Bu dönemde Eskişehir Kütahya savaşları yapılmakta ve Sakarya’da askerler doğuya doğru çekilmekteydi. Böyle sıcak bir atmosferin içinde 180 kişiden daha fazla bir katılımcının yer aldığı kongre, günümüzde Ankara Ulus Merkez Bankası olan, o dönemdeki Ankara Öğretmen Okulu olarak kullanılan binanın konferans salonunda yapılmıştır. Atatürk cepheyi bırakıp bu kongreye ulaşmış ve Milli Eğitim tarihine geçecek olan nutkunu burada okumuştur. Maarif kongresi o  dönemin Milli Eğitim Bakanı olan Hamdullah Suphi Tanrıöver başkanlığında 7 gün devam etmiştir. İlk başta 12 gün sürmesi planlanan kongrenin, Yunan taarruzu nedeniyle süresi daha kısa tutulmuştur.

Maarif kongresi ile ilgili önemli konular

• Eğitime ciddi şekilde önem verildiğini göstermiştir
• Bayındırlık Bakanlığı kongreye katılacak olan öğretmenler için tren tahsis etmiştir
• İlk kez erkek ve kadınlar bir arada toplantı yapmışlardır. Toplantıya katılanların arasında Halide Edip Adıvar da vardı
• Katılımcılar Sultani Mektebi’nde misafir edilmiştir
• Dönemin gazeteleri kongreyi günlük olarak takip etmişler ve gazetelerine yansıtmışlardır
• Kongreden sonra mecliste Maarif Kongresi ile ilgili ödenekler, erkek ve kadınların bir arada bulunmaları gibi konular tartışmalar sırasında alevlenmiş, sonuçta Kasım ayında Hamdullah Suphi Tanrıöver görevinden istifa etmiştir.
• Fuat Gündüz Alp te kongreye katılmış ve köy öğretmenleri ile ilgili olan eğitim sistemi önermiştir. Bu sayede 15 yıl sonra kurulacak olan Köy Enstitüleri için temel atılmıştır.

Maarif kongresi gündemindeki konular

Kongre sırasında her ne kadar planlanan sürede gerçekleşmemiş olsa da, yine de oldukça önemli konular görüşülmüş ve komisyonlar oluşturulmuştur.

• Mevcut olan okul, öğrenci ve öğretmen sayısı ile ilgili istatistiki bilgiler
• Okulların o dönemdeki durumu ve yarım kalanların yapımı
• Ziraat ve sanayi okullarının durumu
• Yabancı ve özel okulların kapatılması
• İlköğretim modelinin değiştirilmesi, yöreye ve ihtiyaca göre uygun olan eğitim sisteminin belirlenmesi
• İlköğretimin beş yıla çıkarılması
• Yerel üretimle olan ilgili bilgiler ve bu bilgilere sahip olan ve bunları aktarabilecek uzmanların olup olmadığı gibi konular kongrede ele alınmıştır.

İstiklal Savaşı’nın o dönemdeki zorlu günlerinde Atatürk’ün cepheden bir günlüğüne bile olsa gelip tarihi nitelikte olan açılışını yaptığı Maarif Kongresi, ülkenin geleceği için bir umut kaynağı olmuştur. O dönemde Anadolu’da görev yapan sadece üç bin öğretmen bulunmakta ve bunlardan sadece % 20 si kadın öğretmenler oluşmaktaydı. Kongrenin kadın ve erkek aynı çatıda gerçekleştirilmesi, burada görüşülen konuların sadece düşmanla değil cehaletle de savaşmak ve ülkede ciddi  eğitim politikalarının olacağının bir göstergesiydi.