Mantığa bürüme nedir?

Mantığa bürüme diğer adıyla aklileştirme dediğimiz psikolojik savunma mekanizması, bireylerin genellikle kişisel yetersizlikleri sebebinden dolayı yerine getiremediği istekleriyle ilgili başarısızlığını hoş gösterecek hafifletici bahaneler bulma şeklinde ortaya çıkan bir savunma şeklidir. Mantığa bürüme aynı zamanda akılcı davranma anlamı taşımaktadır. Mantıklı bir şekilde ya da öngörüleceği gibi davranmış olmak için, yaptığımız şeylere mantıksal anlamlar yükleme işidir. İnsanlar daha çok çeşitli bahaneler üreterek kendi davranışlarını var olduğundan daha az hatalı ya da tuhaf gösterme mantığına sahiptirler.

Savunma mekanizmalarında amaç kaygının azalmasını sağlamaktır. Bunun için kişiler birçok savunma mekanizmaları kullanırlar. Kaygının gücünü hafifletmek veya farklı göstermek amacıyla mantığa bürüme yönteminde iki temel savunma öğesi bulunur. Bunlardan birincisi bireyin davranışını haklı göstermesine yardımcı olan öğedir. Diğer savunma öğesi ise elde edilemeyen amaçlara dair hayal kırıklıklarının etkisini yumuşatan öğedir. Siyasiler bahsi geçen ikinci öğeyi sık sık kullanırlar. Bir seçim yenilgisini müteakip bir çeşit nedenler bulma yoluna giderler. Bazen seçimlerde baskı ya da hile yoluna gidildiğini iddia ederler. Bazen de seçimlerin zamanlamasının seçim çalışmaları yapmaları için uygun olmadığını belirtirler. Yine bazen de propaganda için verilen sürenin kısıtlılığından şikâyet ederler. Bunlar başarısızlık adına söylenebilecek bahanelerdir. Gerçek sebep ikna edici olamamaları ya da halkın ihtiyaçlarına cevap verecek özelliklere sahip olmamalarıdır. Benzer bir durum futbol maçını kaybeden takımlar içinde söz konusudur. Kimisi yenilgiden hakemi sorumlu tutmayı alışkanlık haline getirmişken kimisi iklim şartlarını bahane edebilmektedir.

Günlük hayatta birçoğumuz tarafından kullanılmakta olan bu savunma mekanizması, kedi uzanamadığı ciğere mundar der olarak da ifade edilmektedir. Mantıksal bürüme sayesinde kişinin kendisine karşı kaybettiği özgüveni ve itibarı tekrar kazanması mümkündür. Bilindiği gibi insanlar kendisini eleştirmekten, eksik görmekten hiç haz almazlar. Hatta böyle bir durum onları psikolojik olarak olumsuz etkiler.
Kendini haklı göstermek amacıyla ve farkında olarak kendini aldatmak, savunma mekanizmaları içinde en çok tercih edilen mantığa bürüme adı verilen bu mekanizmadır. Beşeri bir varlık olarak insanlar sürekli hata yapabilmektedirler. Aslında bu son derece doğal olan bir durumdur. Ancak bir hata yaptığımız zaman gururumuz hemen bundan etkilenmektedir.

Hataya tahammülümüzün olmadığı durumlarda Orhan Gencebay’ın şarkısını dilimize dolayıp “Hatasız Kul Olmaz “ diye mırıldanırız içimizde. Özellikle okul yıllarında sık sık başvurduğumuz kopya olayı neticesinde öğrencilerin verdiği cevaplar mantığa bürümeye en güzel örneği teşkil etmektedirler. Aynı şekilde ürününü satmaya çalışan esnaf malını satarken biraz abartılı ifadeler kullanır. Bende bu ürünü kullanıyorum. En ufak bir sorunla bile karşılaşmadım, der. Bu durumda yalana başvurmasa malını satamayacağını ileri sürerek olayı bir mantığa bürümeye çalışır.
Bazen insanlar başkalarını ya da o anki şartları bahane ederler. Örneğin, annem beni uyandırmadı. Başka işlerim de vardı diye yetiştiremedim. Bu davranışların gerçekleştirilmemiş olmasının gerçek nedeni bahsedilen nedenler değildir elbette. Bunlar ancak mazeret üretme olabilir.

Bazı insanlarda mecburiyeti ileri sürerek durumlarını mantığa bürümektedirler. Bu cep telefonunu aldım. Çünkü eskisi artık tamir isteyecek durma geldi gibi. Daha bunu gibi bir çok örnek vermek mümkün.
Görüldüğü gibi mantığa bürüme bir çeşit neden bulma savunma mekanizmasıdır. Bulunan bahaneler sadece olayı ört bas etmek için kullanılmaktadır.