Maraş katliamı nasıl gerçekleşti?
Türkiye tarihinin en önemli olaylarından biri olan Maraş Katliamı, 19 Aralık ile 26 Aralık 1978’de Kahramanmaraş’ta gerçekleşmiştir. Kürt-Alevilere yönelik katliam olarak anılmaktadır.
19 Aralık gecesi saat 21:00’de bir Ülkücünün, Çiçek sinemasına yerleştirdiği tahrip gücü düşük bir bomba; katliama giden olaylar zincirinin ilk kıvılcımı idi. Türkoğlu ilçesinden gelen bir grup militan “Kanımız Aksa da Zafer İslam’ın” ve “Müslüman Türkiye” sloganlarıyla kitlesini “coşturarak” Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) il binasına saldırdılar.
Daha sonraki gün Alevilerin yoğunlukla ikamet ettiği Yörükselim Mahallesi’nde bir kıraathane bombalandı. Bombalama sonucunda o sırada kahvehanede bulunan mahalle sakinleri yerlere yattı. Bomba şans eseri kahvehane penceresinin altındaki betona isabet ettiğinden doalyı kahvehaneye girmedi. Olay sonucunda bir tek mahallenin ileri gelen insanlarından biri olan Gıjgın Dede vefat etti. 21 Aralık öğle saatlerinde Hacı Çolak ve Mustafa Yüzbaşıoğlu adlı iki sol görüşlü öğretmen silahlı saldırı sonucu öldü. Dönemin Kahramanmaraş valisi Tahsin Soylu şehre askeri güç gönderilmesini talep etmiş ancak bu talebi uygun görülmemiştir. 22 Aralık günü öğretmenlerin cenazelerinin getirildiği camide bulunan sağcı bir grup, ölenlerin cenaze namazının kılınmasına karşı çıkarak engellemeye çalışmış ve kalabalığın dağılması ile cenazeler ortada kalmıştır. Güvenlik güçlerinin müdahale etmediği sağcı grup, şehrin çarşısına doğru yürüyerek orada toplanmış olan Aleviler ve Sünnilerle çatışmaya girdi. Çatışmalarda o gün üç kişi öldürüldü.
22 Aralık gecesi sağcı gruplar Sünni mahallelerinde Alevilerin silahlı saldırı yapacağını belirterek kitlesel biçimde ülkücülerin silahlanılmasını sağladılar. Aleviler ise silahlanmış ve çıkan olaylara karşı saldırılara hazırlanıyorlardı. 23 Aralık’ta Kahramanmaraş’taki olaylar tarafların karşılıklı şekilde çatışmalarına dönmüştür. 24 Aralık günü saldırıların polis kuvvetlerine yönelmesi üzerine, polis ile halk arasında çatışmayı önlemek amacı ile kentteki bütün polisler görev dışı bırakıldı. Sünni kesim bundan yararlanarak Aleviler üzerindeki baskılarını daha da arttırdı. İnsanlar galeyana gelmiş ve il genelinde kaos yaşanmıştır. Günlerce süren karşılıklı saldırıları önlemek amacı ile Kayseri ve Gaziantep’ten buraya askeri birlikler gönderildi.
Maraş olayları meydana geldiğinde CHP iktidar, Bülent Ecevit ise başbakandı. Olaylardan dolayı Diyarbakır, İzmir, Suriye-İran-Irak gibi sınır boylarını çevreleyen illerde dahil olmak üzere birçok ilde sıkıyönetim ilanı gündeme gelmiş ve 26 Aralık 1978 saat 07.00’den itibaren İstanbul, Ankara, Kahramanmaraş, Adana, Elazığ, Bingöl, Erzurum, Erzincan, Gaziantep, Kars, Malatya, Sivas ve Şanlıurfa olmak üzere, toplam 13 ilde sıkıyönetim ilan edilmiştir. Daha sonra bu illere başka illerde eklenmiştir.
Yedi gün süren olaylar sırasında tam 150 Alevi öldürüldü. Alevilere ait olan 200’ün üzerinde ev yakıldı, 100’e yakın işyeri de tahrip edildi. Yirmi üç yıl süren davalar sonunda 22 kişi idam cezasına çarptırılırken ,7 kişi müebbet hapis, 321 kişi de 1–24 yıl arasında ceza almıştır. İdam ve müebbet hapis cezaları dışındakilere 1/6 oranında cezai indirim uygulanmış ve cezaları azaltılmıştır. Sıkı yönetim mahkemesinin kararı Yargıtay tarafından bozulmuş, yeniden yapılan yargılama sonucunda idam cezaları uygulanmamıştır.
Katliamda önemli rol oynayan 68 kişiye ise ulaşılamadı. Bu olay 12 Eylül Darbesi’ne neden olan olaylardan biri olarak kabul edilmektedir. Ceza alanların cezaları 1991 yılında çıkarılmış olan Terörle Mücadele Kanunu nedeniyle ertelenmiş daha sonra da serbest bırakılmışlardır. Bu kişilerden bazıları daha sonra milletvekili olmuşlardır.