Marjinal fayda nedir?

Ekonomi bilimini ilgilendiren bir terim olan marjinal fayda en basit tanımla; mal ve hizmetlerin tüketim değerlerini ilgilendiren tüm değişkenlerin sabit kalması halinde küçük bir tüketim artışının toplam fayda yani kazanç değerine yaptığı etkidir. Mal ve hizmetlerin tüketimini ilgilendiren verilen artması toplam faydayı etkilediği gibi aynı şekilde azalması da marjinal fayda değerini değiştirmektedir. Matematiksel bir ifade olarak yorumlanan ve bu nedenle de formal bir anlama sahip olan marjinal fayda kavramının çok daha kapsamlı anlatımları mevcuttur. Belirtilmesinde yarar var ki, yukarda bahsi geçen tanımlama son derece basit olmakla birlikte ekonomi bilimini ilgilendiren marjinal fayda kavramına tam manası ile açıklık getirmemektedir. Matematiksel açıklamalarda sağlanan faydanın fonksiyonel bir şekilde ifade edilmesiyle ortaya çıkan bir kavram olan marjinal fayda, tüketimde meydana gelen birim artış ya da azalmanın sağladığı pozitif yönlü fayda ya da kazanç olarak da açıklanabilir.

Marjinal fayda kavramının tüketiciyi ilgilendiren kısmı ise, bir mal ya da hizmetin tüketim miktarının artması halinde tüketici olarak bireylerin marjinal faydasının da artacağıdır. Tam tersi düşünülürse, ilgili mal veya hizmetin tüketim miktarında bir azalma yaşanması tüketicinin marjinal faydasının da azalmasına sebep olacaktır. Ekonomi biliminde önemli bir yere sahip olan ve “Neoklasik Ekonomi Kuramı” olarak ifade edilen bir tezin de temel varsayımı olarak kabul edilen marjinal fayda, ekonomideki ürünlerinin hangisinin “ekonomik değere sahip olan bir mal” olarak tanımlanacağını da belirtir. Zira bahsi geçen marjinal faydanın pozitif yönlü olması demek, incelenen ürünün de bir ekonomik mal olması demektir. Örneğin çöpün marjinal faydası negatif yönlü olduğundan, bir ürün olarak çöpün ekonomik bir mal olması mümkündür değildir. Zira yukarda bahsi geçtiği gibi bu ürünün yani çöpün ortaya daha fazla çıkması, marjinal faydasının eksi olmasından ötürü tüketicinin faydasının da azalmasına neden olur.

18. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve İngiliz pek çok ekonomist ile filozof tarafından tam manasıyla açıklama getirilemeyen marjinal fayda kavramı, 19. yüzyılın başlarında Fransız bir bilim insanı olan Jules Dupuit’in çalışmaları ile açıklık kazanmıştır. Formal anlatımları bir kenara bırakarak daha nesnel bir şekilde marjinal fayda kavramını açıklamak gerekirse; piyasadaki “diğer tüm malların tüketiminin sabit kalması halinde” bir mal ya da hizmetin tüketimindeki bir birimlik artışın, tüketicinin sağladığı toplam faydada yarattığı değişim oranına marjinal fayda denmektedir. Bu açıklama ile dahi birçok insan için marjinal fayda pek de somut bir anlama sahip olmayabilir.