Matruşka ne demektir?

Matruşka Rus yapımı olan bir oyuncak türüdür. Ahşaptan imal edilmiş, türlü renk ve şekillerde boyanmış olan kadın figürlerini açtıkça içerisinden bir yenisi çıkmaktadır. Ruslara ait olan bir hediyelik eşya denilince, ilk akla gelen hiç şüphesiz bu oyuncaklardır. Bunlar hem oymacılık hem de sanat açısından Rusya’nın ruhunu anlatan bebeklerdir. Matruşka bebekler 3 ile 15 parçadan meydana gelebilir.

Matruşka bebeklerin ortaya çıkışı

Matruşka bebeklerin ortaya nasıl çıktığıyla alakalı olan geçmişten beri anlatıla gelmiş birçok hikâye bulunmaktadır. Bunların arasında en bilineni, bu bebeklerin 1890’lı yıllarda Moskova yakınlarında olan Abrentsevo çocuk eğitim atölyesinde ortaya çıkmış olacağına dair olanıdır. Bu atölyenin sahibi olan Sava Mamontov, kendisini sanata adamış, bir tüccar, basımcı ve tercümandır. 19. Yüzyıldaki Rusya ise büyük bir ekonomik ve kültürel gelişim içerisindedir. Bu dönem yeni akımlar yaratan pek çok sanatçı yetişmektedir. Çok sayıda meşhur ve yetenekli Rus sanatçı da yerel oymacılarla beraber Sava Mamontov’ın atölyesinde çalışır. Mamontov’un tek hedefi Rus stilinde olan yeni bir şey yaratmaktır.

Yine bir cumartesi günü yapılan geleneksel toplantılardan birisinde, Mamontov, Japon Budist bilge Fukurama’nın Honşu Adası’ndan getirilmiş olan iç içe geçmiş ahşap figürleri görür. Mamontov’un yanında yetişmiş olan sanatçılardan birisi olan Sergey Malyutin’ de kendisi gördüğü bu figürlerin bir benzerini yapmaya karar verir. Malyutin’in yaptığı matruşka 8 bebekten oluşmuştur. En büyük boydaki bebek elinde bir horoz tutmuş ve geleneksel kıyafetler giymiş olan bir annedir. Daha sonraki bebekler kız ve bir tane de erkek çocuğundan oluşmuştur. En küçük olan bebek ise kundakta olan bir bebektir. Bu dönemde çok beğenilen bir isim olan Matryona ve bunun daha sevimli versiyonu olan Matryoshka da bebeklere konulan isim olmuştur.

Mamontov’un eşi ise, 1990 yılında Paris’te yapılan bir gösteride bu bebeği sergiler ve bebekler herkes tarafından büyük ilgi görür. Kısa süre içinde Rusya’nın çeşitli bölgelerinde bunların üretimine başlanır ve dünyanın dört bir yerine bebeklerin dağıtımı yapılır.

Matruşka bebeklerin teması

Matruşka bebeklerinde genellikle aynı temalar işlenmiştir. Üstlerinde geleneksel kıyafetler bulunan, iri ve güçlü görünümlü anne figürleri resmedilmiştir. Zaten bebeklere konulan isimlerinin kökeni de Matryona isminin kökeninde olan Latince olan mater kelimesine bağlıdır. Bu kelimenin anlamı da, anne anlamına gelmektedir. Matruşka bebeklerde anneliğin, sağlık ve doğurganlığın sembolü olarak görülmüştür.

Nadiren de olsa matruşka bebekleri bazen Sovyet birliği liderlerinin şekline büründürülmüştür. 1990’lı yıllarda, Sovyet Birliği’nin yıkılmasından sonra bu matruşka bebekler bir hayli ilgi görmüştür. En yaygın şekilde olan dizilim Mikhail Gorbachev ile başlamakta, bunun ardından  Leonid Brezhnev,  Nikita Khrushchev ve Josef Stalin ile devam etmektedir. Bu bebekler en son olarak minik Vladimir Lenin ile bitmektedir.

Genellikle matruşka bebeklerin hep tek sayılardan oluşmasının bir nedeni bulunmaktadır. Bunun sebebi Rusların tek sayıların uğuruna inanmalarından kaynaklanır.