Mazı çeşitleri nelerdir?

Mazı, servigiller (Cupressaceae) familyasının Thuja cinsinden ağaç türlerine verilen genel bir addır. Doğu Asya ve Kuzey Amerika’nın batı bölgelerinde yetişen ve odunu için veya süs ağacı olarak başka ülkelerde de yetiştirilen kozalaklı ağaç türleridir. Türkiye’de doğal olarak bulunmazlar ancak süs bitkisi olarak yetiştirilmektedir. Odun amaç kullanımı ülkemizde yaygın değildir.

Mazılar pul yapraklı, sürekli yeşil kalabilen bitkilerdir. Gövde kabukları genç kısımlarda ince ve düz, yaşlılarda ise asma gövdelerinde görüldüğü gibi ince uzunlamasına dar şeritler halinde çatlaklıdır, dalları ise yatay ve yukarıya yöneliktir. Güçlü kokuya sahip olan pul yaprakları, sürgünlere karşılıklı şekilde dizilmiştir; sürgünlerin alt yüzeyleri koyu yeşil, alt yüzleri ise açık yeşildir. Sürgünün geniş yüzeyinde bulunan yapraklar düz olup yaprakların sırtında yağ bezeleri görülmektedir. Sürgünün yanlarında bulunan karşılıklı yapraklar da kayık gibi katlanmış olup sürgünü kavramıştır.

Yapraklar ile örtülü sürgün üstten basık ve yassıdır; orta sürgünden yanlara çıkmış olan yan sürgünler aynı düzlem üzerinde ve birbirine bir dereceye kadar paraleldir. Kozalakları, oval biçimli, olgun dönemde pulları sert ve odunsudur, bir yıl gibi kısa zamanda odunlaşır ancak pulların % 60’ı tohum tutar.
Üretimi genel olarak tohum ve çelikle bazen de aşı ile yapılır. Ilıman iklimlerde, derin ve gevşek balçık topraklarda son derece iyi gelişirler; nemli veya kuru topraklarda da kolaylıkla yetişir,gölgeye dayanır, bazı kere donlara karşı direnç gösterirler. Genel olarak açık alanlarda, park ve bahçelerde, mezarlık ve taş bahçelerinde soliter veya sıralar (çit/perde) kullanılırlar.

Mazıların ekolojik istekleri ise genel olarak şöyledir:
a) Soğuk iklim sever ama sıcaklığa karşı dayanıklıdırlar.
b) Nemli bataklık ve ıslak orman alanlarında daha sık bulunurlar.
c) Işık ihtiyacı fazla ancak yarı gölge yerlerde de yetişebilirler.
d) Asitli topraklar hariç bütün topraklarda yetişebilir.Tuza karşı dayanıklıdırlar.
e) Derin ve balçık topraklarda da iyi gelişirler.

Mazı Çeşitleri
1- Kore mazısı (Thuja koraiensis) :Kore Mazısı bir mazı türüdür, Koreye ait yerel bir tür olmasının yanı sıra Çin’in uç kuzeybatısında görülmektedir. Tür olarak mevcut durumu çok iyi değildir. Halihazırda Çin’de Changbaishan Doğa Rezervinde, Güney Korenin kuzeyinde ise küçük bir popülasyonu Soraksan Doğa Rezervinde koruma altına alınmıştır. Türün Kuzey Kore’de kalan kısımları ise korunmama ve habitat kaybı ile tehdidi altında bulunmaktadır.
Kore mazısı yaprak dökmeyen bir tür olup fundalık veya 3 ile 10 metre uzunluğunda küçük ağaç olarak görülebilmektedir. Yaprak formu düz sürgün olup 2-4 mm uzunluğunda olabilmektedir.

2- Batı mazısı (Thuja occidentalis): Batı mazısı (Thuja occidentalis), servigiller (Cupressaceae) familyasından Kuzey Amerika’nın doğu kesimlerinde yaygın bir şekilde 20 m yüksekliğinde yetişen bir mazı türüdür.
Genel olarak toprak yüzeyine yakın bir noktadan çatallanarak birkaç ana gövdeye ayrılırlar. Gövdeler kırmızımsı kahverengi bir kabuk ile örtülüdür. Kozalakları meydana getiren 8-10 puldan sadece dört tanesi verimlidir. Park ve bahçecilikte değerli olan ince, uzun piramitsi bazı çeşitleri bulunmaktadır.

3- Boylu mazı (Thuja plicata): Boylu mazı (Thuja plicata), Kuzey Amerika’nın Pasifik Okyanusu kıyılarına özgü yaklaşık olarak 60 m’ye kadar büyüyebilen değerli bir orman ağacıdır. Bu ağacın piramitsi tacının çevre genişliği 6 m’ye kadar ulaşır. Alt yüzeyinde beyazımsı lekeler bulunan pulsu yaprakları ile 5-6 çift ince puldan meydana gelen, yumurta biçimli kozalakları bulunmaktadır. Neme ve çürümeye karşı son derece dayanıklı odunu başta tekne yapımı olmak üzere çeşitli amaçlar için kullanılmaktadır.

4- Japon mazısı (Thuja standishii): Japon mazısı (Thuja standishii ), servigiller (Cupressaceae) familyasından Japonya’ya özgü bir mazı türüdür. Japon mazısı, 110 metreye kadar uzayan ve kozalakları 3-4 cm olan bir mazı türüdür. 5 yılda ancak olgunlaşır ve tohum verir. Bulunan en eski Japon mazısı 1450 yaşında, 115 metre yüksekliğinde ve dipte 68 metre genişliğindedir. Son derece esmerdir; yaprakları siyahımsı ve ömürleri ise ortalama 26 yıldır.
5- Çin mazısı (Thuja sutchuenensis)

Mazı ağacı kerestecilik ve yakacak olarak kullanılmasının yanı sıra boyacılıkta ve eczacılıkta da kullanılmaktadır. Mazı yaprakları kaynatılmak suretiyle yeşil renkte boya elde edilir; pamuk ve yün boyanmasında kullanılır. Deri hastalıklarında mazı yaprağı tentürü, etbeni ve papilom gibi iyicil vejetasyonları gidermek için yerel olarak kullanılmaktadır. Homeopatide, mazı tentüründen idrar yolları hastalıklarının tedavisinde yararlanılır.