Memduh Şevket Esendal kimdir?
Ayaşlı ve Kiracıları adlı romanıyla tanıdığımız Memduh Şevket Esendal 1884 yılında Çorlu’da doğmuştur Babası Mehmet Şevket Bey, annesi ise Emine Şadiye Hanım’dır. Varlıklı bir çiftçi ailenin 3 oğlundan ikincisi Olan Esendal savaş ve göçlerden dolayı çocukluğunda düzenli bir eğitim görme imkanına sahip olmamıştır. Arapça, Farsça, Fransızca öğrenmiş olan Esendal, ailesi Balkan Savaşı ve Bulgar baskınları sebebi ile çiftliklerini bırakıp İstanbul’a göç etmişlerdir. Savaştan sonra Çorlu’ya dönülmüşse de I. Dünya Savaşı’nın başlaması ile ailesi tekrar İstanbul’a yerleşmiştir. Bu olaylar neticesinde aile mal varlıklarını kaybetmiş geçim sıkıntısı çekmişlerdir. 1907 yılında babasının ölümü üzerine ailesinin geçimini üstlenmiş ve memuriyete başlamıştır.
Dayısının kızı Ayşe Faide Hanım ile 1908 yılında dünya evine giren Memduh Şevket Bey’in bu evlilikten Mehmet, Ahmet, Emine adına üç çocuğu dünyaya gelmiştir.
İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne 1906 yılında üye olan Esendal . ücretli bir eleman olarak cemiyette yer alırken sonradan ittihatçılığı benimsemiştir. Esnaf Odaları Mümessilliği, Anadolu Vilayetleri Müfettişliği gibi çeşitli görevlerde bulunmuştur. Teşkilat-ı Mahsusa adlı gizli birlik bünyesinde I. Dünya Savaşı’na katılmasına karar verilince İstanbul’dan ayrılmış ve 1915 yılında Cemiyetin Ankara temsilcisi olmuştur.
İstanbul’daki İttihat ve Terakki merkez binasının İngiliz kuvvetleri tarafından 13 Kasım 1918 basılması üzerine orada bulunan Memduh Şevket Esendal, kaçmayı başarmıştır. İstanbul hükümeti tarafından takip edildiğinden dolayı İstanbul’un değişik yerlerinde ve İtalya’da bir süre saklanmak zorunda kalmıştır. 1920 yılında milli mücadelenin lideri Mustafa Kemal’in çağrısı üzerine Ankara’ya gitmiştir.
1921 yılında Bakü’ye ortaelçi olarak gönderilmiştir. Görevi, Kafkaslarda ve Rusya içlerinde I. Dünya Savaşı’ndan kalma Türk esirlerinin bir an önce Anadolu’ya getirilmesi ve silah, cephane nakliyatı idi.
Rusya’nın 1924 yılında Azerbaycan Devleti’ne son vermesi üzerine Bakü’deki Türk temsilciliği kapanmış ve Memduh Şevket Bey dönmüştür.
1925 yılında Mekteb-i Sultani ve Kabataş Lisesi‘nde coğrafya öğretmeni olarak atanmış olan Esendal, eski ittihatçı arkadaşları ile beraber “Meslek” adlı bir haftalık siyasi gazete çıkarmaya başlamıştır. Memduh Şevket Bey’in ilk öyküleri bu gazetede yayınlanmıştır.
1925 yılının sonunda yurtdışında elçilik ile görevlendirilen Memduh Şevket Esendal, Tahran’a elçi olarak atanmıştır. Bazı olaylardan ötürü 1930 yılında Tahran elçiliğinden istifa etmiştir.
Tahran’dan döndükten sonra Mustafa Kemal ‘in emri üzerine CHP Merkez İdare Heyeti’ne alınan Memduh Şevket Esendal, 1931-1933 yılları arasında TBMM’de Elazığ milletvekili olarak yer almıştır. 1932 Elazığ milletvekili olarak yılında ilk Türk Dil Kurultayı’na katılmış. Kabil büyükelçiliğine atanmasından dolayı 1933 yılında milletvekilliğinden istifa etmiştir.
1933-1941 yılları arasında Kabil büyükelçiliği görevini yürütmüş olan Esendal. Komünist rejimin baskısından kaçarak Afganistan’a sığınmış Türkmen çocukların Türkiye’ye gönderilip eğitim görmelerini sağlamıştır . Kabil elçisi olduğu dönemde,Ayaşlı ve Kiracıları adı romanını 1934 yılında yayımlamıştır. Bu, onun kitap olarak yayımlanmış olan ilk romanıdır. 1934 yılında Soyadı Kanunu çıktığı zaman kendisine “Esendal” soyadını İsmet İnönü vermiştir.
Kabil’den dönüşünde hayatını kaybetmiş olan Bilecik milletvekili Salih Bozok’un yerine meclise girmiş ve VI., VII., VIII. dönem TBMM’de Bilecik milletvekili olarak bulunmuştur.
1942-1945 yılları arasında CHP Genel Sekreterliği görevini yürütmüş olan Esendal, “35’ler Hareketi”’nin gelişmesine destek olmuş, daha sonra Genel sekreterlik görevinden kendi isteğiyle ayrılmıştır..
CHP Genel Sekreterliği’ni bıraktıktan sonra yalnızca edebiyatla ilgilenmiştir. Eserlerini derleyip kitaplaştırmıştır. Öyküleri, “Sanat ve Edebiyat”, “Seçilmiş Hikayeler”, “Pazar Postası”, “Ulus”, “Ülkü”, “Hisar”, “Türk Dili” gibi gazete ve dergilerde yayınlanmıştır. Esendal, geçirmiş olduğu beyin kanaması neticesinde 16 Mayıs 1952 tarihinde Ankara’da hayatını kaybetmiştir.
Eserleri
1. Anlaşılmamış Bir Nokta
2. Güzel Bir Ölüm
3. Bir Haydut Kuş
4. Şu Soyadı Konusu
5. Küp Kırığı Pabuç Eskisi
6. Geçmiş Günler
7. Yol Arkadaşları
8. Doktor Savdur
9. Gezide
10. Bir Kucak Çiçek
11. Kedi
12. Aptal Memiş
13. Terbiyesi En Güç Hayvan
14. Hatice
15. İşin Dibi Bozulmuş
16. Hırsız-Polis
17. Tutkunluk
18. Adım
19. Bana Kaçık Derler
20. Santa Kastello
21. Nazırın Odacısı
22. Gece Kuşu
23. Buğday Almağa Köye Gitmiştik
24. Konuşma, Turan Hanım
25. Ayaşlı ile Kiracıları
26. Otlakçı
Romanları
1. Ayaşlı ile Kiracıları
2. Miras
3. Vassaf bey