Merkezi sinir sistemi organları nelerdir?

Merkezi sinir sistemi organları kafatası ile omurgada bulunan beyin ve omurilikten meydana gelir. Tüm beyinle omurilikle beraber bir eksen oluşturur. Bunlar uzun uzantıları olan, nöron denen sinir hücreleri ve destek doku nörogli hücrelerinden oluşur. Toplamda 1,5 kg ağırlığa sahiptir. Beyin sapından çıkmış olan on iki kafa siniri bulunmaktadır. Ayrıca omurilikten çıkan 31 çift omurilik siniri vardır. Sinirler vücudun içsel ve dışsal ilişkisini sağlamaktadır. Bu sinirler duyum ve hareket sinirleridir. Görme siniri, koklama siniri, göz hareket siniri, üçüz sinir, troklea siniri, göz dış hareket siniri, yüz siniri, dil yutak siniri, işitme siniri, akciğer mide siniri, dilaltı siniri ve omurga siniri on ki kafa siniridir.

Merkezi sinir sisteminin organları nelerdir?

Beyin

Beyin vücutta bilincin, içgüdü ve deneyimler sayesinde kazanılan bilgilerin şekillendirildiği organdır. Sinir sistemi içinde oldukça önemli bir konumdadır. Vücutta bütün hareketlerin ve tepkilerin yönetildiği, bellek, duygular ve kişiliğin merkezi olarak kabul edilir. Beynin büyüklüğü ile zekâyla ir bağlantısı bulunmamaktadır. Erkeklerde beyin kadınlara göre büyük, yetişkinlerde ise çocuklara göre büyük olmasının nedeni, sadece yaş, vücut ağırlığı ve cinsiyetle bağlantılıdır. Beyin kıvrımlı, iri bir cevize benzemektedir. Bu kıvrımlar açıldığında, bir yastığın yüzeyi kadar geniş bir alan olur. Beynin en önemli olan bölümü kişiliğin ve duyguların yönlendirildiği ve iki yarım küreden meydana gelen asıl beyindir. Vücudun en gelişkin organı beyin yaklaşık 1350 gramdır. Yapısında milyonlarca sinir hücresinin bulunduğu beyin kabuğu kirli beyaz renkte olduğundan, dokuya boz madde denir. Bu dokunun alt tarafında vücudun her tarafına uzanan sinir lifleri aksonlar vardır. Bu alan beyaz bir kılıfla sarıldığı için, dokuya ak madde denir. Meninks denilen beyin zarları, içten dışarıya doğru pia mater, araknoid ve dura mater olarak adlandırılır. Beynin orta kısmında karıncık denilen 4 boşluk bulunur. Boşlukların içi beyin omurilik sıvısıyla doludur. Sıvı beyin karıncıklarında yapılır ve beyni herhangi bir sarsıntıdan, darbeden koruyan tampon vazifesi görür.

Duyu organlarıyla vücuttan bilgiyi alan beyin, duyumsama süreci geçirir. Bilgileri aldıktan sonra, bunları değerlendirerek, hareket sinirleri aracılığıyla kaslara gereken emirleri gönderir. Vücudun farklı bölgelerindeki duyu ve hareket sinirlerini denetleyen yerler beyin kabuğundadır. Yani bir anlamda gözümüzle bakar beynimizle görürüz, kulaklarımızla dinler, beynimizle duyarız.

Beyincik: Beynin arkasındaki beyne benzeyen sinir kütlesidir. Buna arka beyinde denir. Beyinde bulunan ikinci büyük bölümdür. Burası beyinden daha az kıvrımlı iki parçadan oluşur. Yüzeyi gri renkte, içi beyaz renkte, bazı yerlerde gridir. Beyinciğin en önemli olan görevi vücudun dengesini sağlamaktır. Bunu gözlerle ve denge organlarıyla, kulaklarda yarım daire kanalları aracılığıyla yürütür. Bu yerlerden gelen uyarılar sayesinde beyincik dengeyi ayarlar. Bunun yanında vücudu dengede tutan kasları kasılı şekilde tutar. Gözler kapalı olursa, işleri yapmak daha zordur, dengede durmak güç olur. Kas etkinliğini denetleyen beyincik, beynin en önemli yardımcısıdır. Kaslara gidecek uyarıları kuvvetlendirir ve kas geriliminin devamını sağlar. Beyincik kasların kasılmasını kendi başlatamaz. Fakat kasların kısmi şekilde kasılı kalmasını sağlayabilir. Gergin kasların vücudu ayakta durmasını sağlaması, bilinç dışında gerçekleşir. Çünkü beyincik bilinç düzeyi dışında hareket eder. Beyincik zedelenirse, vücudun hareketlerinde uyumsuzluk ve denge bozukluğu meydana gelir.

Beyin sapı: Beyinde iki yarım küreyi ve beyinciği bağlayan kısımdır. Beynin önemli bir bölümü olan beyin sapı soğan ilik ile varol köprüsü adlı iki bölümden meydana gelir. Vücutta iç organlar ve beyin arasındaki bağlantıyı kurar. Solunum hızının denetleme, kalp atımlarını denetleme ve refleks hareketlerini denetleme görevleri arasındadır. Duyulardan buraya gelen kafatası sinirleri de beyin sapından geçer.

Omurilik

Merkezi sinir sisteminde olan en son organdır. Omurga kanalının içerisindeki, kaba silindir şeklinde olan bölümdür. Omurilik soğanından başlar ve ikinci bel omuruna kadar gider. Uzunluğu 40-45 cmyi bulur. Üçüncü boyun omuru ile ikinci sırt omuru ve onuncu sırt omuruyla ikinci sırt omurunun arasında omurilik kalınlaşır. İncelip aşağıya doğru uzanan omurilik, koni şeklini alır. Meninks zarıyla ve beyin omurilik sıvısıyla çevrilidir. Omuriliğin her iki tarafından 31 çift omurilik siniri çıkar. Omuriliğin orta kısmında boz madde ve sinir hücrelerinin gövdeleri vardır. Önünde hareket hücreleri, arkasında duyu hücreleri vardır. Boz ve ak maddeyi saran, uyarıları ileten sinir demetleri bulunur. 31 çift sinirle duyumsal uyarıları ileten omurilik, reflekslerin de merkezidir. Gelen uyarıları arka köklerle alır, ön köklerle de uyarıları kaslara iletir.