Mikroskobu kim buldu?
Sanayiden arkeolojiye, biyolojiden kimyaya, genetik biliminden jeolojiye günümüzün dünyasında oldukça geniş bir alanda kullanılan mikroskop, icat edilmesinin ardından fen bilimlerinden muazzam derecede hızlı bir gelişime neden olmuştur. İnsan gözünün algılaması mümkün olmayan büyüklükteki cisimlerin ve mikroorganizmaların gözlemlenmesini sağlayan mikroskop, farklı mercek çeşitleri kullanarak görüntünün büyütülmesini sağlar. 15. yüzyıl ve öncesinde dahi mikroskop ile ilgili dünyanın birçok yerinde geniş kapsamlı çalışmalar yapılmış olsa da, modern bilim dünyası bu kritik derecede önemi olan icadın Zacharias Janssen tarafından yapıldığına karar kılmıştır.
Hollandalı bir bilim insanı olan Zacharias Janssen, çok küçük madde ve canlı birimlerinin incelenmesine dair 16. yüzyılın sonlarında çalışmalar yapmıştır. 1590 yılında nihayet ilk mikroskobu yapmayı başaran Janssen, böylece belki kendisinin dahi tahmin edemeyeceği kadar geniş kapının ardına kadar açılmasını sağlamıştır. Mercek sistemlerinin tersine çevrilmesi ile mikroskobik incelemeler yapmaya yarayan farklı aletlerin de “aynı dönemde” bulunması, mikroskobu ilk olarak kimin bulduğuna dair farklı görüşlerin oluşmasına da sebep olmaktadır. Zira İtalyan, İngiliz ve Alman bilimadamları da aynı yıllarda mikroskop benzeri aletler üzerinde çalıştığından, konu hakkında spekülasyonlar yapılmaktadır. Tüm bunların ötesinde Avrupa’nın Aydınlanma Çağı öncesinde birçok bilimsel veriyi Ortadoğu medeniyetlerinden ve bilhassa İslam dünyasından aldığı düşünülürse, konu daha da farklı bir boyuta gitmeye müsait hale gelmektedir.
1564 yılında dünyaya gelen ve adını mikroskop ile değil de dünyanın yuvarlak olduğunu iddia etmesiyle bilim tarihine yazdıran Galilei Galileo da bu konu üzerinde geniş içerikli çalışmalar yürütmüştür. Sabit evren modelinin yerinde dünyanın güneş çevresinde döndüğünü ve dünyanın da düz değil yuvarlak olduğunu söyleyen Galileo, bu düşünceleri sebebiyle dönemin baskıcı ve gerici engizisyonu tarafından yargılanmıştır. Bu olay sonucunda canını kurtarmak adına iddialarından vazgeçtiğini söyleyen Galileo iddialarından vazgeçmiştir ancak düşünceleri yepyeni bir çağın başlamasına sebep olmuş ve adının bilim tarihine yazılmasını sağlamıştır. Galileo da mercek kullanımı ile bir mikroskop geliştirmek için birçok çalışma yapmıştır. Zaten astronom olduğu için teleskoplar ile yakından ilgili olan Galileo, sistemde değişiklikler yaparak bu aletin yakındaki küçük cisimleri göstermesini sağlamaya çalışmıştır.
Modern dünyada kullanılan mikroskopların atası sayılabilecek ilk tasarım ise, 17. yüzyılda Hollandalı bilim insanı Anton van Leeuwenhoek tarafından geliştirilmiştir. Bu dönemden sonra bilhassa Avrupalı bilimadamları tarafından mikroskoplar daha da geliştirilmiş ve 20. yüzyılın modern cihazlarına kadar da bu gelişim süreci devam etmiştir. 21. yüzyılın başlaması ile birlikte bilgisayar sistemlerinin gelişiminden nasibini alan mikroskoplar, artık dijital verileme sistemleri yardımı ile çalışır hale gelmiştir. Gelecekte kullanılacak gerçek manada gelişmiş mikroskoplar ile ilgili günümüzde yapılan çalışmalar umut verici olmakla birlikte mikroskopların daha da gelişmiş hizmetler sunması mümkündür.