Mit nedir?

Çoğu insan tarafından efsane kelimesiyle eşanlamlı olarak kullanılan mit, doğrudan mitolojiyi ilgilendiren ancak mitolojinin de temel kaynağı olmayan halk hikayesidir. Çağdaş yorumlarda mit; toplumların hayal gücü tarafından geliştirilen ve gerçekdışı olarak kabul edilen efsanevi olaylar, kişiler ve tanrılardan bahseden hikayelerdir. Bu sebepten ötürü tarihçiler ve bilhassa arkeologlar mitolojinin mitlerden oluşan hayal ürünü bir kurgu olmadığını savunmaktadır. Ancak yine de en çok bilinen Eski Yunan mitolojisi de dahil olmak üzere dünyadaki mitoloji anlayışında mitlerin çok önemli bir yeri olduğu da söylenebilir. Mitlerin gerçek olup olmadığı ve ortaya nasıl çıktılarına dair de birçok farklı yorum bulunmaktadır. Bir başka değişle mitlerin tarih sürecinde nasıl ortaya çıktığı veya kimler tarafından ortaya atıldığına dair kesin bir görüş yoktur.

Mitlerin doğuşuyla ilgili kimi tarihçiler, bu olayların gerçekten yaşanmış olduğunu ancak zaman içinde insanların hayal gücünün de etkisiyle içeriğin çok fazla değiştiğini düşünmektedir. Temel özellikleri aynı kalsa da mitlerin halk tarafından birçok eklemenin de yapılması ile günümüze ulaştığını düşünen bu tarihçiler, anlatılan olayların unutulmuş olan çok eski dönemlerde gerçekleştiği fikrini savunmaktadır. Ancak mitlerin ortaya çıkışı ile ilgili bu görüşe tamamen zıt bir fikirler de bulunmaktadır. Bazı tarihçilerse mitlerin tamamen insanoğlunun hayal gücü tarafından şekillenmiş ve asla var olmayan olay ya da kişilerle ilgili olduğunu söylemektedir. Bu görüşe göre; bilinçaltının etkisiyle insan tarafından yaratılan hikayeler zaman içinde farklı toplum ve kişiler tarafından geliştirilmiş ve belirli bir sistematiğe oturtularak kurgulanmıştır. Bu sebepten ötürü mitlerin aslında “hiç bir zaman var olmayan” yani hayal ürünü kurgusal hikayeler olduğuna dair fikirler de bulunmaktadır.

Bunun haricince bazı tarihçiler de mitlerin gerçekliği ve nasıl ortaya çıktıkları ile ilgili soruları, dini ve siyasi nedenlere bağlamaktadır. Bu görüşe göre; siyasi amaçlar uğrunda toplumun şekillendirilmesi için kasıtlı olarak kurgulanan mitler, insanların belirli ideolojilere hizmet etmesini kolaylaştırmıştır. Mitlerin oluşumuna bu tarz bir bakış açısı ile bakan tarihçiler, ruhani liderlerin de bu hikayelerin oluşumunda etkili olduğunu düşünmektedir. Bizzat dini liderler tarafından desteklenen mitlerin, inanca dair fikirlerin kabullenilmesini kolaylaştırdığına dair görüşler de bulunmaktadır. Bu teoriyi benimseyen kişiler, mitlerin dini ve siyasi liderlerin amaçlarına hizmet etmesi için kasıtlı olarak kurgulandığını düşünmektedir.

Mitler için “mitos” kavramı da kullanılır ki bu da, mitlerin bütünü manasına gelir. Avrupalı toplumların günümüzde birçok bilim dalında hakim olması ile birlikte en geniş içeriğe sahip olan mitlerin Eski Yunan toplumunda olduğuna dair bir izlenim gelişmiş olsa da, Türk Mitolojisi gibi son derece kapsamlı ve geçmişe uzanan kökleri olan mitleri barındıran mitolojiler de bulunmaktadır.