Morfoloji nedir?

Morfoloji, biyoloji biliminde canlıların incelenmesiyle ilgilenen bir dalın ismi olduğu gibi aynı zamanda dil biliminde kelimelerin yapısını inceleyen bir dalın da adıdır. Biçimbilim olarak da isimlendirilen morfoloji, dil biliminde kelimelerinin tanımlanması ve anlamlarının çözümlenmesiyle uğraşılan çalışmalar için kullanılır. Dil biliminde morfoloji kelimelerin anlamlandırılması için sadece kelime köklerini değil, dili bir bütün şeklinde algılayarak diğer kelimelerle olan ilişkilerinin de inceler. Dil bilimin bir kolu olan morfoloji bilimi, kelimelerin tanımlanması için farklı dilleri de araştırarak bir anlam bağı kurmaya çalıştığından son derece geniş bir inceleme alanına sahiptir. Dilde yüzyıllardır kullanılan kelimelerin yazılışından okunuşuna gelişimini takip eden morfoloji, farklı dillerde kullanılan kelimelerin tarih sürecinde nasıl değişim geçirerek farklı anlamlar kazandığını da araştırır.

Bir dilde herhangi bir anlama sahip olan en küçük kelime yapılarını dahi inceleyen morfoloji, dil biliminin en önemli temel alt dallarından biridir. Küçük kelime yapılarının yani morfemlerin bir araya gelerek anlam bütünlüğüne sahip olan kelimeleri oluşturma biçimi de konu alan morfoloji çok geniş bir inceleme alanına sahip olduğundan kendi içinde farklı alt dallarda uzmanlaşma imkanı da sunar. Dil biliminin önemli bir bölümü olan morfoloji bilimi dışında modern biyoloji biliminde de morfoloji kavramı kullanılır. Biçimbilim söz konusu biyoloji olduğunda çok daha farklı bir anlama sahiptir. Canlıların şekillerini ve sahip oldukları fiziksel özellikleri inceleyen bir biyoloji dalı olan morfoloji, canlıya ait olan tüm fiziksel yapı birimleri üzerinde araştırmalar yapar.

Biyoloji bilimindeki morfolojinin konusu, canlıların fiziksel yapılarını ilgilendiren tüm özellikleri kapsamaktadır. Yapı, doku, iskelet, organ gibi yapısal özellikleri inceleyen morfoloji ayrıca canlının sahip olduğu renk ve şeklin incelenmesi için de oldukça kapsamlı araştırmalar yapmaktadır. Morfoloji kelimesi doğrudan insanoğlunun algılayabildiği ve atomlardan oluşan maddeleri ilgilendirdiğinden, astronomi gibi farklı bilim dalları da bu kelimeyi kullanmaktadır. Madde olarak tanımladığımız tüm “şeylerin” bir biçimi olduğundan ve morfoloji de canlı olsun olmasın biçimler üzerine araştırma yaptığından, uzay bilimlerinde yıldızların ya da galaksilerin sahip olduğu şekillerin incelenmesinde de morfolojiye başvurulmaktadır.

Evrenin farklı köşelerinde olan ve “aralarında milyarlarca ışık yılı” mesafe olmasına karşın biçim itibarıyla birbirine benzeyen galaksilerin, içinde barındırdığı yüz milyarlarca yıldız ve bu yıldızların oluşturduğu sayısız sistemlerin incelenmesinde astronomi bilimi de morfolojiye başvurur. Söz konusu uzay olduğundan astronominin morfoloji anlayışı daha farklı ve genel olarak matematik ile teorik fiziğin kullanıldığı bir inceleme olsa da, yine de uzayın incelenmesinde dahi morfolojiye başvurulmaktadır.