Muhibbi (Kanuni Sultan Süleyman) kimdir?
Bir toplumun refah seviyesi yükseldikçe sanatsal yönde parlaması da kaçınılmaz olacaktır. Bu sebeple Kanuni döneminde siyasi, ekonomik ve askeri alanda meydana gelen gelişimlerin yanı sıra; sanatsal alanda da değişim ve gelişmeler yaşanmıştır. Kanuni gibi Dünya’ya hükmetmiş bir kişi, sanatı ve sanatçıyı oldukça fazla önemsemiştir.
Fatih döneminden sonra ise sanatsal anlamda bir kurumsallaşmaya gidilmiştir ve yönetimde bulunan devlet adamları sanata teşvik edilmiştir. Bu dönemde sanatsal kurumlar; padişah sarayları, şehzade konakları, sancaklar, cem şairleri, vezirler ve önemli devlet adamları ile beraber akıncı beylerinin çevresindeki sanat ortamları, esnaf dükkanları, zengin adamların konakları olarak karşımıza çıkar.
Yalnız her dileyen kişi padişaha şiir sunamaz. İyi şiir yazan bir şair, önce devletin ileri gelenleri tarafından beğenilir, sonrasında ise padişaha takdim edilirdi. Örneğin; Zati, Baki’yi sunan kişidir. Görüldüğü üzere bu konuda hiyerarşik bir sistem vardır.
Kanuni kimdir, şair özellikleri nelerdir ve şiirleri nasıldır?
Kanuni, Arapça ve Farsçaya hakimdir. Ayrıca Çağatay Edebiyatı ile de ilgilenmiştir. Bir Farsça ve üç Türkçe olmak üzere dört divanı bulunmaktadır. En çok beşli beyit gazelleri ile ünlüdür. Şiirleri muhteva ve üslup olarak üç şekilde karşımıza çıkar:
- Hamasi Tarzı Şiirler (Kahramanlık, Gaza ve Savaş Unsurları)
- Fikir ve Öğüt İçeren Felsefi Şiirler (Hikmet Şiirleri)
- Aşıkane ve Rindane Şiirler
Şiirlerinde dönemin en büyük iki şairi Hayali ve Baki’nin etkisi vardır. Şiirlerinde islam kültürüne vakıf olduğu gibi sosyal konulara da hakimdir. Deyim, atasözü ve sosyal unsurlardan faydalanmıştır.
15. yüzyılda Fars edebiyatı çizgisini Molla Hüsrev ile tamamladı ve sonrasında mahalli unsurların şiire girmesi ile beraber edebiyat, Necati ile farklı bir boyut kazanmış oldu. Zaman içerisinde ise milli bir şiir haline gelerek 16. yüzyılda karakter kazanmış ve Osmanlı şiiri kimliğine bürünmüştür. Kanuni, ”Muhibbi” mahlası ile şiirlerini yazmıştır.
Kanuni döneminde manzum ve mensur olarak Süleymannameler yazılmıştır. Bunlar birer siyasetnamedir ve tarihi eser değeri taşır. Dönemin siyasi hayatına dair bilgiler verir. Tevhid, münacat ve nat türünde; dini mahiyette pek çok şiir yazmıştır. Hakiki sevgilisi ise Hz. Muhammed’dir.
Es Selatu Ve’s-Selamu Aleyke Ya Rasullah
Muhammed (s.a.v) peygamberim, senin ümmetiniz biz
Ulaştığı için katına, dâima salât-ü selâm ederiz
Halet-i ruhiyemiz sendedir, ediyorsun bizi azîz
Arş sana hayrân biz ise senin ümmetiniz
Muhibbî’ye şefaât kıl, o ki hâfızdır bu âciz
Medine’yi özlemim resulüm, biz hep izindeyiz
Ellerimi açıp duâ ile, ederim günahtan muhteriz
Derdimin dermanı Ahmet Muhammet Mustafa Peygamberim
Muhibbi