Münacat nedir, özellikleri nelerdir?
Münacat; lügatte ”Bir kimsenin kulağına birşey söylemek, bir sırrı paylaşmak”gibi anlamlara gelen ”necv” kökünden türemiş bir isimdir. Bir edebiyat terimi olarak baktığımızda ise münacat; ”Allah’a yalvarmak, yakarmak, niyaz ve dua etmek gayesiyle kaleme alınan manzumeler” olarak tanımlanabilir.
Her ne kadar verniş olduğumuz yukarıdaki tanımda ”manzume” ifadesi geçiyor olsa da nadiren mensur münacat örneklerinin de verilmiş olduğunu gözlemleyebiliriz. Mensur münacatlara tazarruname adı verilmekte olup, bu alanın şüphesiz ki en başarılı isimlerinden biri olarak kabul edilen kişi de Sinan Paşa’dır. Kendisi Klasik Türk Edebiyatında mensur denildiğinde akla gelen ilk isimlerdendir.
Manzum münacatlar genellikle kaside, gazel, kıta ve mesnevi nazım şekilleriyle yazılmıştır. Münacatın edebiyatımız içerisindeki tarihçesi en az tevhid ve nat kadar eskidir. İslami Türk Edebiyatının en eski örneklerinden biri olan Kutadgu Bilig’de müstakil münacat bulunmamakla birlikte eserin başında yer alan tevhid içerisinde münacat niteliği taşıyan beyitler vardır. Diğer taraftan Ahmet Yesevi’nin Divan-ı Hikmet adlı eserinde yer alan ”altıncı hikmet” aynı zamanda bir münacattır.
Anadolu sahasında Ahmet Fakih ve Sultan Veled gibi şairler tarafından yazılan ilk münacatlar, son derece sade ve samimi örnekler olarak da dikkatleri üzerine çeker. Tanzimat dönemi Türk Edebiyatından sonra Klasik Türk Edebiyatı geleneğini sürdürme konusunda ısrarcı olan birtakım şairler olmuştur. Bu şairler şiirleri içerisinde münacat türüne oldukça fazla sıklıkta yer vermiştir.
Bu şairlere örnek oluşturmak adına birkaç isim vermek gerekirse; Ziya Paşa, Şinasi ve Muallim Naci gibi şairlerimiz eski edebiyata karşı olan aşkları ve bu konudaki ısrarcı tavırları ile aynı dönemi paylaştıkları kişilerle zihniyet açısından farklılık gösterirler. Aynı zamanda içlerinde bulundukları dönemin edebi akımları ile de uyum sağlayamamışlardır.
Bu türde verilmiş olan eserlere bakacak olursak Sinan Paşa’nın Tazarruname adlı mensur eseri ile aynı zamanda Muradi isimli şairin Münacat adlı eseri oldukça dikkat çekici, değerli eserler arasında kabul edilmektedir.
