Nafaka nedir?

Toplumumuzda uzun yıllar boyunca sadece kadına boşanma sonrasında yapılan maddi yardım olarak bilinen nafaka, modern toplumda “erkeği de” kapsar bir uygulama haline gelmiştir. Çoğu insan tarafından modern toplumun gelişmesi ile birlikte ortaya çıkan bir kavram zannedilse de, “nafaka” aslında Antik Çağ ve öncesine uzanan geçmişe sahip bir uygulamadır. Eski Mısır ve Antik Yunan gibi medeniyetlerde boşanan kadının haklarının savunulması için nafaka benzeri uygulamalar bulunmaktaydı ancak şüphesiz günümüzün modern hukuk sisteminde erkekle eşit haklara sahip olan kadının o dönemde de benzer bir eşitliğe sahip olduğunu söylemek pek de mümkün değildir. Aile Hukuku tarafından tanımlanan bir kavram olan nafakanın temel amacı, erkek ya da kadın fark etmeden geçim sıkıntısına düşen ya da düşme ihtimali bulunan kişiye maddi yardım yapılmasıdır.

Batı toplumlarında 20. yüzyıldan itibaren gelişen hukuk sistemi, boşanma davalarında taraflardan birinin maddi imkansızlık nedeniyle mağdur duruma düşmemesi için nafaka uygulamasının kapsamını geliştirdi. Zira başta İskandinav ülkeleri olmak üzere Avrupalı pek çok toplumda çiftin boşanma kararı alması, maddi problemlere imkan bırakmayacak şekilde karşılıklı yapılan bir anlaşma iptali olarak algılanmaktadır. Bu gibi Batı medeniyetlerinde çiftin boşanma kararı alması, zaten evliliğin sonra erdirilmesi ile mal paylaşımının nasıl yapılacağı üzerinde “ortak” bir anlaşmaya varıldığının ifadesi olarak kabul edilmektedir.

Ülkemizin hukuk sisteminde nafaka, maddi imkansızlıklar sebebiyle evliliğin sona erdirilmesi ile “muhtaç” konuma düşecek tarafın korunmasını esas alan bir uygulama olarak gelişmiştir. Türk hukuk sisteminde nafaka eşlerin birbiri arasında yaptığı anlaşmalarla bir tarafın diğerine destek olması şeklinde uygulandığı gibi, yakın akrabalara yapılan maddi yardım da nafaka kapsamına girmektedir. Çiftin boşanması ile birlikte çocuklar, kardeşler, anne ya da baba gibi yakın akrabaların muhtaç duruma düşmesi söz konusu ise, nafaka kapsamına bu kişilere ya da bu kişiler için vasi sıfatı taşıyan kişiye yapılan maddi yardım da girmektedir.

Yardım, İştirak, yoksulluk ve tedbir gibi türleri bulunan nafakanın boşanmasının söz konusu olması ile birlikte maddi imkansızlıkların kimi muhtaç konumuna düşürdüğü ve söz konusu maddi yardımın ne şekilde yapılacağına göre farklı türleri de bulunmaktadır.

• İştirak nafakası: Evlilik kararı alan “çocuklu” çiftler için geçerli olan iştirak nafakası; çocuğun velayetini alan tarafa, karşı taraf tarafından yapılan yardımdır.
• Tedbir nafakası: Çiftlerden birinin ayrılmak ve tek başına yaşamakla ilgili haklı nedenleri olması halinde, karşı tarafın “geçim giderlerini karşılamak” için ödediği nafaka türüdür.
• Yoksulluk Nafakası: Çiftin boşanması ile birlikte taraflardan birinin “muhtaç duruma düşmesi” söz konusu ise, karşı tarafın yaptığı maddi yardımdır.
• Yardım nafakası: Boşanma hukukunun temel bileşenlerinden biri olmayan yardım nafakası, maddi yardımın yapılmaması halinde kişinin kardeşinin yoksul duruma düşmesi söz konusu olduğunda ödediği nafaka türüdür.